Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, 6937075765, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr
Αθήνα, 27/9/2017
Αρ. Πρωτ. : 452
Προς: Τα μέλη του ΚΑΣ
Σχετικά με την γνωμοδότηση για την έγκριση ή μη του ΣΟΑ και της ΣΜΠΕ του έργου «Ανάπτυξη του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγ. Κοσμά», που επανέρχεται στο Συμβούλιό σας, και σε συνέχεια νομικής γνωμοδότησης που σας έχουμε ήδη αποστείλει, θα θέλαμε να σας επισημάνουμε τα ακόλουθα:
1. Η μη κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου πριν την έγκριση χωρικής ρύθμισης συνιστά παράλειψη νόμιμης οφειλόμενης ενέργειας της Διοίκησης, όπως διεξοδικά αναλύεται στη νομική γνωμοδότηση που σας επισυνάπτουμε (συν.1). Η παράλειψη αυτή καθιστά μη νόμιμη την έκδοση Υπουργικής Απόφασης για την έγκριση ΣΟΑ και ΣΜΠΕ. Σε τέτοια περίπτωση, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων θα χρησιμοποιήσει κάθε πρόσφορο ένδικο μέσο προκειμένου να ανασταλεί και να ακυρωθεί η έκδοσή της, όπως και κάθε άλλη διοικητική πράξη που θα στηρίζεται σε αυτήν. Η παράκαμψη της νόμιμης διαδικασίας δεν πρόκειται να «επιταχύνει» καμία επένδυση, πρόκειται απλώς να οδηγήσει σε μια σειρά από νομικές διενέξεις, για την αποκατάσταση της νομιμότητας και κυρίως, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, με άμεσα δυσμενή αποτελέσματα στην επένδυση.
2. Το ΥΠΠΟΑ, τα όργανα και η Διοίκησή του έχει αρμοδιότητα να αποφασίσει περί της κήρυξης αρχαιολογικού χώρου. Η αρχαιολογική προστασία δεν υποκαθίσταται σε καμία περίπτωση από την οριοθέτηση κοινόχρηστων χώρων πράσινου, για το οποίο είναι προδήλως αναρμόδιο το ΥΠΠΟΑ σύμφωνα και με την συνημμένη γνωμοδότηση (συν.1). Μια τέτοια απόφαση σημαίνει ότι το ΥΠΠΟΑ παραιτείται των αρμοδιοτήτων του στις αρχαιότητες και εκχωρεί την αρμοδιότητα της προστασίας των μνημείων στο ΥΠΕΝ ή τους ΟΤΑ (που είναι αρμόδιοι για τους κοινόχρηστους χώρους και χώρους πρασίνου).
3. Τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβούλιου δεν μπορούν να επικαλεστούν άγνοια της εκκρεμούσας κήρυξης, όχι μόνο γιατί όλα τα στοιχεία και η αλληλογραφία παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη συνεδρίασή σας, αλλά και γιατί το θέμα εισήχθη τον Νοέμβρη 2016 στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και αποσύρθηκε, χωρίς να επανεισαχθεί έκτοτε. Ήδη άλλωστε ο Σύλλογος έχει ζητήσει την κήρυξη από την Υπουργό με έγγραφο που σας κοινοποιήθηκε (συν. 2), όπου αναφέρεται το βασικό ιστορικό των ενεργειών της Διοίκησης για το θέμα.
4. Μεταγενέστεροι νόμοι (λ.χ. ν. 3894/2010, ν. 3986/2011, ν. 4062/2012, κλπ) δεν υποκαθιστούν τις διαδικασίες του Ν. 3028/02, ο οποίος άλλωστε εξειδικεύει τις συνταγματικές επιταγές του άρθρου 24 του Συντάγματος. Η Νομολογία του ΣτΕ παγίως θεωρεί ότι η αρχαιολογική και δασική προστασία, όπως αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 24 Συντ., υπερισχύει έναντι άλλων συνταγματικών διατάξεων και η προστασία αυτή υπερισχύει έναντι οποιουδήποτε άλλου συμφέροντος. Καμία απόκλιση από τη νόμιμη διαδικασία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από κανένα λόγο «δημοσίου συμφέροντος». Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νόμος 3986/11 (συστατικός νόμος του ΤΑΙΠΕΔ) αναφέρει ρητώς τον Ν. 3028/02 (άρθρο 11 παρ. Α περ. 3) «Η αξιοποίηση δημοσίων ακινήτων, στα οποία περιλαμβάνονται χώροι που προστατεύονται από την κείμενη περιβαλλοντική και αρχαιολογική νομοθεσία λόγω του ειδικού χαρακτήρα τους[…] πραγματοποιείται σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους και περιορισμούς που θέτουν οι σχετικές διατάξεις των νόμων 998/1979, 1650/1986 και 3028/2002, όπως ισχύουν».
5. Το Μνημόνιο Συνεργασίας σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά την κήρυξη, ενώ υπογράφηκε αναρμοδίως και χωρίς εξουσιοδοτική διάταξη νόμου, όπως άλλωστε ειπώθηκε εκτενώς και στο Συμβούλιό σας (βλ. και συν. 3)
6. Στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ακολουθήθηκε η κατά τον νόμο διαδικασία: εισήχθη και συζητήθηκε η γνωμοδότηση για την κήρυξη ή μη των μνημείων και εκδόθηκε η σχετική Υπουργική Απόφαση, πολύ πριν την εισαγωγή και συζήτηση τη έγκρισης ή μη του ΣΟΑ και της ΣΜΠΕ. Δεν νοείται να έχει ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία για τα μετά του 1830 μνημεία και να μην τηρηθεί η ίδια διαδικασία και για τα προ του 1830 μνημεία και αρχαιολογικά κατάλοιπα.
7. Η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για το ΣΟΑ Ελληνικού-Αγίου Κοσμά δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη χωρική ρύθμιση στη συγκεκριμένη περιοχή της Αττικής. Αφορά το αν θα υπάρχει ισονομία κατά την εφαρμογή του Αρχαιολογικού Νόμου σε όλες τις χωρικές ρυθμίσεις ή επιλεκτική και ad hoc καταπάτηση του νόμου.
Με βάση τα παραπάνω, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, που αποτελεί ανώτατο επιστημονικό όργανο του Υπουργείου Πολιτισμού, καλείται σήμερα να γνωμοδοτήσει για την τήρηση της νομιμότητας και του άρθρου 12 του Ν. 3028/02, δηλαδή να γνωμοδοτήσει για την κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου, όπως έχει προτείνει η αρμόδια Εφορεία πριν την συζήτηση της έγκρισης ή μη του ΣΟΑ και της ΣΜΠΕ του έργου «Ανάπτυξη του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγ. Κοσμά».
Η Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας
Τούλα Μαρκέτου Θέμης Βάκουλης