ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, 6937075765, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr
Αθήνα, 22/4/16
Αρ. Πρωτ. : 182
ΠΡΟΣ:
Όλα τα μέλη του ΣΕΑ
Παρέμβαση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων στην Ημερίδα «Η μετάβαση από το ΕΣΠΑ 2007-2013 στο ΕΣΠΑ 2014-2020: Απολογισμός δράσεων, επιτεύγματα, προβλήματα και σχεδιασμός νέου προγράμματος»
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων πραγματοποίησε σύντομη παρέμβαση στο πλαίσιο της Ημερίδας που διοργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και η Ειδική Υπηρεσία Τομέα Πολιτισμού στο Αμφιθέατρο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης την Τετάρτη 20 Απριλίου 2016, εκθέτοντας απόψεις οι περισσότερες από τις οποιές έχουν συζητηθεί και συμπεριληφθεί σε υπομνήματα προς την πολιτική ηγεσία. Η παρέμβαση που έγινε από την πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Όλγα Σακαλή είναι η ακόλουθη:
«Αναμφίβολα η υλοποίηση αρχαιολογικών έργων με αυτεπιστασία στο πλαίσιο Συγχρηματοδοτούμενων Κοινοτικών Προγραμμάτων αποτέλεσε ένα από τα βασικά πεδία δραστηριότητας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας τις τελευταίες δεκαετίες. Τόσο στο Β’ και Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, όσο και στο ΕΣΠΑ 2007-2013, οι κεντρικές υπηρεσίες, τα Μουσεία, οι Εφορείες και άλλοι φορείς, ανέλαβαν και εκτέλεσαν με επιτυχία πλήθος έργων που άλλαξαν τον αρχαιολογικό χάρτη της χώρας.
Πίσω από την επιτυχή και εντυπωσιακή σε αριθμό εκτέλεση των Έργων βρισκόταν η άοκνη προσπάθεια του μόνιμου επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού, που έφερε εις πέρας το απαιτητικό από τεχνικής, διαχειριστικής και επιστημονικής άποψης έργο της παρακολούθησης, εκτέλεσης και απόδοσης των έργων, συχνά με υπερωριακή απασχόληση, χωρίς πάντα επαρκή στελέχωση, ερχόμενο συχνά αντιμέτωπο με δυσεπίλυτα νομοθετικά και γραφειοκρατικά εμπόδια και διοικητικές ασυνέχειες, με αποκορύφωμα την βίαιη εφαρμογή του Οργανισμού του ΥΠΠΟ το Νοέμβριο του 2014, και συχνά χωρίς τη δυνατότητα εξασφάλισης βασικών μέσων όπως η απρόσκοπτη μετακίνηση για την επίβλεψη των έργων. Καθοριστική ήταν και η συμβολή χιλιάδων, ειδικευμένων κατά κανόνα, συναδέλφων ορισμένου χρόνου που με την εργασία τους έφεραν εις πέρας αυτά τα έργα, ενώ ο ίδιος ο θεσμός της αυτεπιστασίας επέτρεψε την βέλτιστη δυνατή διαχείριση των έργων προς όφελος του δημοσίου με τρόπο διαφανή οικονομικά και επιστημονικά τεκμηριωμένο.
Ωστόσο δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε ότι η μείωση των εθνικών πόρων (τακτικός προϋπολογισμός και Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) και η μη πρόσληψη μόνιμου προσωπικού άφησαν και αφήνουν μεγάλα κενά στην διαχείριση και προβολή των μνημείων, μουσείων και αρχαιολογικών χώρων που αποδόθηκαν στο κοινό στο πλαίσιο των κοινοτικών έργων, για τα οποία οφείλουμε όλοι να εργαστούμε για την αξιοποίησή τους, αλλά και την προστασία των μνημείων που δεν εντάσσονται σε προγράμματα.
Το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020, το οποίο παρουσιάζεται σήμερα δεν διαθέτει, όπως και το προηγούμενο, διακριτό τομεακό πρόγραμμα για τον Πολιτισμό. Τα έργα προστασίας, ανάδειξης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να ενταχθούν σε, εν πολλοίς ήδη διαμορφωμένα ως προς τους βασικούς τους άξονές τους, Επιχειρησιακά Προγράμματα Περιφερειών ή σε Τομεακά Προγράμματα που διαχειρίζονται άλλα Υπουργεία και φορείς. Είναι ζητούμενο επίσης, στο ΕΣΠΑ 2014-2020 που στους βασικούς στόχους περιλαμβάνεται η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η ανταγωνιστικότητα και η επιχειρηματικότητα, να ενταχθούν έργα τα οποία θα εκτελούνται από το ΥΠΠΟΑ και τα οποία θα διασφαλίζουν την δημόσια προβολή και διαχείριση των μνημείων χωρίς να τα εκχωρούν σε συμφέροντα τρίτων.
Η συζήτηση αυτή είναι ιδιαίτερα επίκαιρη την στιγμή που τίθεται υπό αμφισβήτηση και σε καθεστώς θεσμικής ασάφειας η εκτέλεση αρχαιολογικών έργων με αυτεπιστασία. Η επιχειρούμενη κατάργηση ή αποδυνάμωση του θεσμού της αυτεπιστασίας υπό την πίεση συγκεκριμένων συμφερόντων του μεγάλου κατασκευαστικού κλάδου θα επιδιώξει να μετατρέψει τα έργα πολιτισμού σε επικερδή δραστηριότητα για αναδόχους και εταιρείες μελετών, χωρίς τήρηση των συλλογικών συμβάσεων για τους εργαζόμενους σε αυτά, με μεγάλη αύξηση του κόστους και υστέρηση στην επιστημονική προσέγγιση ζητημάτων προβολής και διαχείρισης. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων θα συμβάλει με κάθε τρόπο στην υπεράσπιση και κατοχύρωση του θεσμού της Αυτεπιστασίας.
Αναδεικνύεται επίσης η ανάγκη μιας συνολικής συζήτησης στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για τις δράσεις και τους άξονες του νέου ΕΣΠΑ ως προς τα έργα πολιτισμού. Η συζήτηση αυτή δεν μπορεί παρά να είναι ανοιχτή και δημοκρατική. Να εμπλέκει το σύνολο των εργαζόμενων σε κάθε υπηρεσία και σε κάθε περιφέρεια σε ευρείες συσκέψεις, με βάση τα συγκεκριμένα δεδομένα των δυνατοτήτων και των αξόνων του νέου ΕΣΠΑ και τον προγραμματισμό των προσκλήσεων που θα υπάρξουν το επόμενο διάστημα. Με μέριμνα για την έγκαιρη ενημέρωση του προσωπικού, την εξειδίκευση του σχεδιασμού για κάθε υπηρεσία, την αξιοποίηση των ώριμων μελετών και την άμεση παροχή υποστήριξης για την ωρίμανση νέων. Με θέσπιση διαφανών κριτηρίων επιλογής ώστε μην αδικηθεί η οποιαδήποτε πρόταση. Με κεντρικό και αναλογικό σχεδιασμό, στο μέτρο του δυνατού, ώστε αυτός να καλύπτει το σύνολο της γεωγραφικής εμβέλειας της χώρας, αλλά και τις υπηρεσίες, με έμφαση στην ανάπτυξη περιοχών που δεν βρίσκονται στο κέντρο του πολιτιστικού χάρτη, αλλά και στην ανανέωση υφιστάμενων εμβληματικών χώρων και μνημείων λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές δυνατότητες και ιδιαιτερότητες.
Ιδιαίτερα σημαντικό για την προετοιμασία των προτάσεων αλλά και την εκτέλεση των έργων είναι:
- Η υποστήριξη με εθνικούς πόρους και μέσα της προετοιμασίας ώριμων και άρτιων μελετών.
- Η εκπαίδευση και κατάρτιση των υπευθύνων, υπολόγων και ομάδων επίβλεψης των έργων με μέριμνα της κεντρικής διοίκησης.
- Η οργανωμένη παρέμβαση ώστε να υπάρξει πρόβλεψη να εξασφαλιστούν τα οδοιπορικά (χωρίς περιορισμούς) και η καταβολή υπερωριών ως διακριτή και επιλέξιμη δαπάνη στα έργα πολιτισμού.
- Η διαρκής νομική και διαχειριστική στήριξη από την ΕΥΤΟΠ και τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ στην προετοιμασία, ένταξη και υποστήριξη των έργων, με παρέμβαση σε περίπτωση δυσεπίλυτων διαχειριστικών προβλημάτων και η μη ανάθεση της διαχειριστικής υποστήριξης σε εταιρείες συμβούλων.
Τέλος οφείλουμε να επισημάνουμε την ανάγκη ουσιαστικής και ενεργής υποστήριξης και λήψης μέτρων άμεσης στελέχωσης πολλών περιφερειακών υπηρεσιών που λόγω έλλειψης προσωπικού και συγκεκριμένων ειδικοτήτων αδυνατούν, όχι μόνο να αναλάβουν τον σχεδιασμό και την εκτέλεση απαιτητικών Συγχρηματοδοτούμενων Έργων, αλλά και να αντεπεξέλθουν στις βασικές απαιτήσεις της καθημερινής λειτουργίας τους.
Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση για τον σχεδιασμό μιας νέας Προγραμματικής Περιόδου πρέπει να εντάσσεται στην ευρύτερη συζήτηση για την στόχευση μιας δημόσιας παιδευτικής και δημιουργικής προβολής, ανάδειξης και διαχείρισης του πολιτιστικού πλούτου, ιδιαίτερα σε μια περίοδο δοκιμασίας για τον ελληνικό λαό, όπου ελλοχεύουν οι κίνδυνοι εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης και των εσόδων του τομέα πολιτισμού.»
Για το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΑ
Η Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας
Σακαλή Όλγα Βάκουλης Θέμης