ΑΙΤΗΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για την μη συμπερίληψη των μελών του στους δικαιούχους του ανθυγιεινού επιδόματος

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ

Τηλ.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr

Στις 20 Ιανουαρίου 2025 δημοσιεύτηκε η υπ΄αριθμ. οικ.2/96711/ΔΕΠ Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 98/Β/20.01.2025) «Καθορισμός επιδόματος επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας του αρ.18 του ν.4354/2015 (Α΄176) των υπαλλήλων του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.) και των νομικών προσώπων που εποπτεύονται από αυτό».
Με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι η εν λόγω ΚΥΑ δεν περιλαμβάνει και πάλι τον κλάδο των Αρχαιολόγων, που εργάζονται στο πεδίο, τους καταδυόμενους και όσους εργάζονται σε σπήλαια.
Ο Σύλλογός μας εδώ και χρόνια, έχει αναδείξει το τεράστιο αυτό ζήτημα, διεκδικώντας την ισότιμη αντιμετώπιση κλάδων και ειδικοτήτων. Θεωρούμε ότι το επίδομα επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας πρέπει να χορηγείται, όταν η εργασία παρέχεται υπό επικίνδυνες ή ανθυγιεινές συνθήκες, αφού σκοπό έχει την εξισορρόπηση των δυσμενών συνθηκών εργασίας πέρα από το συνηθισμένο μέτρο.
Για το λόγο αυτό είχαμε καταθέσει στα συναρμόδια Υπουργεία (Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Υπουργείο Πολιτισμού) το με αρ. πρωτ. 167/26-6-2024 «Υπόμνημα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για τη χορήγηση του επιδόματος επικινδύνου και ανθυγιεινής εργασίας», το οποίο δεν ελήφθη υπόψη κατά τη σύνταξη της ΚΥΑ, ούτε λάβαμε ουδέποτε απάντηση σε αυτό.

Με την παρούσα Αίτηση Θεραπείας ζητάμε την θεραπεία αυτής της κατάφωρης αδικίας.

Επαναλαμβάνουμε τα όσα ισχύουν σχετικά με την εργασία μας:

Αρχαιολόγοι πεδίου στο ΥΠΠΟ

Το επάγγελμα του αρχαιολόγου στην Ελλάδα βρίσκει απασχόληση αποκλειστικά σχεδόν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Το ίδιο το Σύνταγμα της Ελλάδας (άρθρο 24) αλλά και ο εν ισχύ νόμος 4858/2021 αναθέτουν στο Κράτος την προστασία των μνημείων και εν γένει του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Αποτελεί δε μία δραστηριότητα πνευματική και σωματική συγχρόνως.

Το επάγγελμα του αρχαιολόγου του ΥΠΠΟ και των εποπτευόμενων από αυτό νομικών προσώπων περιλαμβάνει εργασίες πεδίου, μουσείου και γραφείου. Η σωστική αρχαιολογική ανασκαφή εντάσσεται στις εργασίες πεδίου, που -χωρίς να αποτελεί το αποκλειστικό αντικείμενο ενός αρχαιολόγου του ΥΠΠΟ- αποτελεί την κύρια οδό προστασίας και τεκμηρίωσης των αρχαίων, παραγωγής πρωτογενούς υλικού και αρχαιολογικής πληροφορίας. Περιλαμβάνει ακόμη εργασίες τεκμηρίωσης και ταξινόμησης σε αποθήκες αρχαιολογικών ευρημάτων και εργαστήρια συντήρησης αρχαιοτήτων, βιβλιογραφική έρευνα στις εξειδικευμένες βιβλιοθήκες για τη συγγραφή επιστημονικών δημοσιεύσεων, προετοιμασία, διοργάνωση και εγκατάσταση μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων -πολλές φορές περιοδευουσών- στα μουσεία και αρχαιολογικές συλλογές της χώρας και του εξωτερικού ακόμη και εργασίες γραφείου που αφορούν στην εξυπηρέτηση πολιτών. Όλα τα παραπάνω σε καθημερινή συνεργασία με συναφείς και συνεργαζόμενες στις ίδιες συνθήκες ειδικότητες του αρχαιολόγου-μουσειολόγου (ΠΕ), του λαογράφου-εθνολόγου (ΠΕ), του ιστορικού τέχνης (ΠΕ), του ιστορικού (ΠΕ), του μουσειολόγου (ΠΕ), του επιμελητή (ΠΕ) μουσείων, του συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης (ΠΕ, ΤΕ και ΔΕ), του γλύπτη (ΠΕ), του εργατοτεχνίτη (ΥΕ και ΔΕ) και του μαρμαροτεχνίτη (ΔΕ).
Από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90 μέχρι τα χρόνια της προετοιμασίας για την Ολυμπιάδα του ’04 και έως σήμερα, με την τεράστια αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας στην Αττική και στους τουριστικούς προορισμούς και το πλήθος των αναπτυξιακών έργων σε όλη την επικράτεια, τα δεδομένα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία άλλαξαν δραματικά. Τα πάμπολλα δημόσια και ιδιωτικά έργα που εκτελέστηκαν ή και συνεχίζονται στη χώρα άλλαξαν την καθημερινότητα της Υπηρεσίας καλώντας την να αναλάβει πλήθος αρχαιολογικών έργων σε περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ή υποέργα σε έργα τρίτων φορέων. Η αρμοδιότητα των αρχαιολόγων σ’ αυτά συνίσταται στην αυτοψία, στην σύνταξη και διεκπεραίωση μνημονίων συνεργασίας, στη διενέργεια σωστικών ανασκαφών με εργασία στο πεδίο , στην τεκμηρίωση, μελέτη και δημοσίευση των αρχαιοτήτων, στην εποπτεία της αναστήλωσης μνημείων και συντήρησης ευρημάτων, όπως επιβάλλεται από τον αρχαιολογικό νόμο και περιγράφεται στο ΠΔ 24/2019 (ΦΕΚ Α΄ 39) Μελέτη και εκτέλεση αρχαιολογικών εν γένει έργων.
Τα αρχαιολογικά έργα σύμφωνα με το άρθρο 2 του Π.Δ. 305/96 (ΦΕΚ Α 212, 29.8.1996) αντιμετωπίζονται γενικά ως προσωρινά ή κινητά εργοτάξια, στα οποία εφαρμόζονται αυστηρά μέτρα ασφάλειας και υγιεινής. Κατά τη διενέργεια των εργασιών πεδίου ο αρχαιολόγος, μόνιμος ή με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου αορίστου ή ορισμένου χρόνου, εργάζεται σε συνθήκες επικίνδυνες και ανθυγιεινές, όπως και το συνεργαζόμενο προσωπικό των υπόλοιπων ειδικοτήτων. Καθ’ όλα τα στάδια της εργασίας πεδίου, οι αρχαιολόγοι υφίστανται σωματικές καταπονήσεις και εκτίθενται σε πολλούς κινδύνους:
• Επικίνδυνο και ανθυγιεινό περιβάλλον σε εργοτάξια, καθώς οι αρχαιολόγοι εργάζονται δίπλα σε βαρέα εκσκαφικά μηχανήματα, κτήρια υπό κατεδάφιση, επικίνδυνα πρανή ή σε μεγάλα εργοτάξια όπου ακόμα και η πρόσβαση στον χώρο εργασίας ή ανασκαφής εγκυμονεί κινδύνους.
•Έκθεση σε τοξικά προϊόντα (ευρήματα από υλικά υψηλής τοξικότητας, όπως στην περίπτωση του εργοταξίου στο σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης όπου εντός του αρχαιολογικού σκάμματος εντοπίστηκε μεγάλη ποσότητα τοξικού υδραργύρου). Αν και δεν έχει μελετηθεί επαρκώς στην χώρα μας είναι επίσης διεθνώς επιβεβαιωμένο ότι οι εργαζόμενοι σε ανασκαφές εκτίθενται σε σημαντικές ποσότητες ραδιενεργού ραδονίου, που αποτελεί πηγή υψηλής τοξικότητας και αιτία καρκινογενέσεων.
•Έκθεση σε ακραία καιρικά φαινόμενα (κρύο, καύσωνα, ήλιο, βροχή και χιόνι).
•Έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια και αιθαλομίχλη (εποπτεύουν από απόσταση αναπνοής τα βαρέα σκαπτικά μηχανήματα στο πρώτο στάδιο των αποχωματώσεων και εκσκαφών).
•Έκθεση σε έντονη ηχορύπανση.
•Διενεργούν ανασκαφές ή αυτοψίες στα θεμέλια ιδιωτικών κτηρίων, εντός πολεοδομικού ιστού, με όμορα κτήρια των οποίων τα θεμέλια είναι συχνά αποκαλυμμένα και επομένως ιδιαίτερα επικίνδυνα για κατάρρευση.
•Εκτίθενται σε κινδύνους κατά την εκτέλεση και επίβλεψη έργων αναστήλωσης μνημείων, όταν εργάζονται επάνω σε σκαλωσιές, σε περιβάλλον όπου βαρέα μηχανήματα μεταφέρουν μεγάλα φορτία.
•Διενεργούν εποπτείες εκσκαφών ή ανασκαφές σε έργα συλλογής/μεταφοράς λυμάτων, συχνά και σε εν ενεργεία αποχετευτικά δίκτυα.
•Εργάζονται σε συνθήκες εργοταξίου εντός φρεάτων και σηράγγων αλλά και σε υποθαλάσσια και υπολίμνια αρχαιολογικά έργα.
•Χρησιμοποιούν αναγκαστικά όλες τις εργοταξιακές υποδομές και εγκαταστάσεις, πολλές φορές πρόχειρες, όπως εργοταξιακούς ανελκυστήρες, σκάλες, ικριώματα και προσωρινές ράμπες.
•Εργάζονται αναγκαστικά με κράνος και υποδήματα ασφαλείας κατόπιν αυστηρών υποδείξεων των υπευθύνων ασφαλείας των εργοταξίων, γεγονός που αποδεικνύει τους κινδύνους εντός αυτών.
•Εποπτεύουν κατεδαφίσεις ετοιμόρροπων και παλαιών κτηρίων όμορων με αρχαιολογικούς χώρους ή εντός ιστορικών τόπων, όπου απαιτείται να γίνουν αποτοιχίσεις αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών και γλυπτών σε δεύτερη χρήση. Τόσο στα εργοτάξια και τις κατεδαφίσεις, όσο και στις αποθήκες αρχαιοτήτων αιωρούνται υπό μορφή κονιορτού ουσίες όπως σκόνη, χώμα, οικοδομικά υλικά με χημικά πρόσθετα τα οποία διεισδύουν στο αναπνευστικό. Μάλιστα, ανιχνεύονται στους χώρους εργασίας ακόμη και μετά την πάροδο μεγάλου χρονικού διαστήματος αφού οι χώροι αυτοί συνήθως δεν αερίζονται καλά. 
•Συνεργάζονται με τους συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης για να τεκμηριώσουν, να μελετήσουν και να αποκαταστήσουν τελικά αρχαιολογικά αντικείμενα εντός εργαστηρίων συντήρησης, όπου χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες. Τα υλικά συντήρησης είναι χημικές ουσίες, κυρίως επικίνδυνοι οργανικοί διαλύτες (αμίδια, αλκοόλες, οξέα, αρωματικοί υδρογονάνθρακες κτλ) που εμφανίζουν υψηλή τοξικότητα και λόγω των βαρέων μακρομορίων τους παραμένουν στο χώρο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στο πεδίο εφαρμογής, αλλά και στους χώρους φύλαξης έργων τέχνης όπου αυτά μεταφέρονται αμέσως μετά από κάποια επέμβαση, είτε στους χώρους αποθήκευσης οργανικών διαλυτών. Δυσμενέστερη είναι η κατάσταση στον μεγαλύτερο αριθμό εργαστηρίων και αποθηκών, όπου δεν υπάρχουν καν απαγωγοί αερίων και δρουν αθροιστικά επειδή αποθηκεύονται ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά υλικά.
•Ταξινομούν αρχαιολογικό υλικό σε αποθήκες, όπου στοιβάζονται κιβώτια αρχαιολογικών ευρημάτων. Η τοξική δράση των χημικών ουσιών που έχουν εφαρμοστεί στα συντηρημένα αντικείμενα, η παθογόνα επίδραση της σκόνης και της μούχλας είναι κοινός τόπος πως συχνά ζημιώνουν ανεπανόρθωτα τον ανθρώπινο οργανισμό. Η πλειονότητα τέτοιων εγκαταστάσεων του ΥΠΠΟ μετά από πολλά χρόνια χρήσης κατατάσσονται στην κατηγορία των «άρρωστων κτηρίων», λόγω της συσσώρευσης στις τοιχοποιίες τους και τα υλικά δομής όλων των προαναφερόμενων τοξικών υλικών. Το γεγονός αυτό ενισχύεται από την παλαιότητα των κτιρίων που ως επί το πλείστον είναι παλαιά αναστηλωμένα κτήρια βιομηχανικών και βιοτεχνικών χρήσεων. Συχνά, άλλωστε, τα γραφεία εργοταξίων, ανασκαφών ή αναστηλώσεων μνημείων φιλοξενούνται σε containers τα οποία είναι κατασκευασμένα από πλαστικές ύλες και μονώσεις που περιέχουν πτητικά αέρια,
•Εκτίθενται μαζί με τους γλύπτες και τους συντηρητές αρχαιοτήτων στους κινδύνους που συνεπάγεται η μετακίνηση και τοποθέτηση γλυπτών και αρχιτεκτονικών μελών μεγάλου μεγέθους κατά την μεταφορά και εγκατάσταση αρχαιολογικών εκθέσεων
•Διαχειρίζονται πολύτιμα και αναντικατάστατα αρχαιολογικά αντικείμενα. Η ευθύνη που απορρέει από αυτό το καθήκον μεγεθύνεται γεωμετρικά υπό το συνδυαστικό πρίσμα της μοναδικότητας των αντικειμένων και τον επιτακτικό χαρακτήρα των μεγάλων δημοσίων και ιδιωτικών έργων. Όταν τα παραπάνω συνδυαστούν με τις αντίξοες, επιβλαβείς για την υγεία και συχνά απρόβλεπτες συνθήκες περιγράφουν το προφίλ ενός εργαζόμενου, που -εκτός των άλλων- υφίσταται σωρευτικά την πίεση και το άγχος για την προφύλαξη της υγείας του και του αρχαιολογικού αντικειμένου ή έργου τέχνης, και συνεπώς ενός εργαζομένου επιρρεπούς σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους.

Το προσωπικό της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, που απασχολείται στο έργο της διάσωσης, ανάδειξης, μελέτης και προβολής της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς πραγματοποιεί καταδύσεις. Μάλιστα η ΚΥΑ προβλέπει την καταβολή του ανθυγιεινού στους ΔΕ Δύτες, προσωρινή ειδικότητα που βαίνει προς κατάργηση (υπηρετεί μόνο ένας ΔΕ Δύτης στην ΕΕΑ, με προσωποπαγή θέση), ενώ όλο το καταδυόμενο προσωπικό της ΕΕΑ (Αρχαιολόγοι, Μηχανικοί, Συντηρητές, Εργατοτεχνίτες) από κοινού πραγματοποιούν καταδύσεις σε τριμελή κλιμάκια (σύμφωνα με τον ισχύοντα κανονισμό). Προκύπτει λοιπόν το παράδοξο, για την ίδια καταδυτική εργασία ο καταδυόμενος αρχαιολόγος και μηχανικός να μην λαμβάνουν ανθυγιεινό επίδομα, ενώ ο ΔΕ Δύτης λαμβάνει.
Το προσωπικό του ΥΠΠΟΑ πραγματοποιεί καταδύσεις με αυτόνομες αναπνευστικές συσκευές, συνήθως πολυεπίπεδες, με στάσεις αποσυμπίεσης και συνοδευόμενες από χειρωνακτική εργασία, ιδιαίτερα επιβαρυντικούς παράγοντες για τις συνέπειες της κατάδυσης.
Οι άμεσοι κίνδυνοι, αλλά και οι μακροχρόνιοι κίνδυνοι ζωής και υγείας για το προσωπικό που πραγματοποιεί καταδύσεις είναι πάρα πολλοί. Τυχόν βλάβες του εξοπλισμού, ναυτικά ή καταδυτικά ατυχήματα, αλλά και η ίδια η μακροχρόνια κατάδυση προκαλούν αναπόφευκτη επιβάρυνση στον οργανισμό. Οι αυτόνομες καταδύσεις εκθέτουν τον οργανισμό του ανθρώπου σε πολλές επιδράσεις όπως η βύθιση του σώματος στο νερό, το κρύο, τα συμπιεσμένα αέρια, η αυξημένη πίεση, η αντίσταση αναπνοής, η φυσική άσκηση με την αντίσταση του σώματος μέσα στο νερό, το στρες της διαδικασίας όπως επίσης και ο κίνδυνος της συσσώρευσης φυσαλίδων αερίου που κυκλοφορούν στο αίμα. 
Ενδεικτικά μερικές από τις μακροχρόνιες βλάβες υγείας:
Η συμπίεση του αυτιού είναι το πιο συνηθισμένο φαινόμενο εμμέσου τραυματισμού ανάμεσα στους δύτες όλων των επιπέδων. Σποραδικές συμπιέσεις στο τύμπανο ίσως να μην προκαλέσουν μακροχρόνιο πρόβλημα. Η επανειλημμένη όμως συμπίεση του τυμπάνου από αποτυχημένες εξισώσεις μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη χρόνια μόλυνση του έσω αυτιού, τη μόνιμη παραμόρφωση του τυμπάνου και την υποακουσία. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί νόσος του έσω αυτιού και αυτό να προκαλέσει μόνιμη απώλεια ακοής ή μόνιμες ανωμαλίες στην ισορροπία. Η νόσος του έσω αυτιού συνήθως εμφανίζεται στους επαγγελματίες δύτες μετά από παρατεταμένες καταδύσεις κορεσμού.
Βλάβη εγκεφάλου και σπονδυλικής στήλης. Οι δύτες με νόσο νευρολογικής φύσεως συνήθως έχουν πρόβλημα στη σπονδυλική στήλη. Η επέκταση της βλάβης εξαρτάται από την οξύτητα της νόσου και από την επιτυχία της θεραπείας. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, 15 με 20% με πρόβλημα στην σπονδυλική στήλη θα έχουν μόνιμη βλάβη με ανωμαλίες νευρολογικών λειτουργιών, συνδεδεμένα συνήθως με την ουροδόχο κύστη, την κοιλιά, τις σεξουαλικές λειτουργίες και την αδυναμία των μυών στα πόδια.
Μελέτες που έγιναν σε μερικούς επαγγελματίες δύτες που είχαν πάθει νόσο και θεραπεύτηκαν, αλλά πέθαναν μετά από καιρό από άσχετες αιτίες, αποκάλυψαν εκ των υστέρων μετά από νεκροψία, ότι είχαν μη ανιχνεύσιμες βλάβες στην σπονδυλική στήλη, ακόμα και όταν όλες οι νευρολογικές λειτουργίες έδειχναν να είναι φυσιολογικές.
Βλάβη οστών (δυσβαρική οστεονέκρωση). Στο παρελθόν βλάβες του γοφού και στις κλειδώσεις των ποδιών είχαν βρεθεί σε ανθρακωρύχους που εργάζονταν σε τούνελ σε μεγάλα βάθη. Αν και δημιουργήθηκαν ειδικοί πίνακες για αυτές τους τις εκθέσεις, εντούτοις πολλοί εργάτες εμφάνισαν βλάβη στα οστά 4 με 8 χρόνια μετά. Αυτό πιθανώς ήταν το αποτέλεσμα φραγής μικρών αρτηριών στα οστά από φυσαλίδες, με αποτέλεσμα την βλάβη και τον εκφυλισμό τους. Αυτή η ασθένεια λέγεται δυσβαρική οστεονέκρωση. Βλάβες στα οστά επίσης έχουν βρεθεί σε μερικές εξειδικευμένες ομάδες επαγγελματιών δυτών που κάνουν καταδύσεις κορεσμού με He – O2 και στους οποίους ανιχνεύθηκε αύξηση των περιπτώσεων ανωμαλιών στα οστά. Επίσης μερικοί επαγγελματίες οι οποίοι καταδύονται μεν στα ρηχά με αέρα, αλλά βρίσκονται εκτός των συνηθισμένων αποσυμπίεσης, έχει βρεθεί ότι έχουν δυσβαρική βλάβη στα οστά.
Συχνά ατυχήματα στην κατάδυση
Νάρκωση από άζωτο (Μέθη βυθού): Οφείλεται στη επίδραση του αζώτου που διαλύεται στο αίμα, πάνω στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Εκδηλώνεται με διαταραχές συγκέντρωσης, κριτικής ικανότητας μνήμης και μείωση κινητικών αντιδράσεων και για τους λόγους αυτούς συμβάλλει συχνά στην πρόκληση μοιραίων καταδυτικών ατυχημάτων.
Δηλητηρίαση από οξυγόνο: Εκδηλώνεται με συμπτώματα από το ΚΝΣ (ζάλη, διαταραχές όρασης, επιληπτικές κρίσεις) ή το αναπνευστικό.
Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα: Οφείλεται στη ρύπανση του αέρα που αναπνέει ο δύτης.
Δηλητηρίαση από διοξείδιο του άνθρακα (Υπερκαπνία): Οφείλεται σε κακή λειτουργία καταδυτικής συσκευής ή έντονη δραστηριότητα του δύτη και μπορεί να συμβεί και σε ελεύθερες καταδύσεις χωρίς αναπνευστική συσκευή.
Υποθερμία: Έκθεση σε υγρό περιβάλλον με χαμηλή θερμοκρασία μπορεί να επιφέρει ρίγη, κράμπες, απάθεια, απώλεια αισθήσεων, θάνατο.

•Επιπλέον, το προσωπικό της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας του ΥΠΠΟ για το έργο της διάσωσης, ανάδειξης, μελέτης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς δραστηριοποιείται εντός των σπηλαίων. Οι κίνδυνοι που παρουσιάζει η εργασία εντός σπηλαίων (ανασκαφές, εξερευνήσεις, χαρτογραφήσεις κλπ) είναι:
Κίνδυνοι από την ατμόσφαιρα του σπηλαίου: έλλειψη οξυγόνου με αντίστοιχη αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, σε ποσοστό τουλάχιστον 100% άνω του κανονικού. Πολλές φορές φτάνει στα όρια ανοχής του οργανικού (π.χ. στο σπήλαιο Διρού έχει μετρηθεί 5.000 ppm, στο σπήλαιο Καστανιά Βοιών 5.000 ppm, κ.α.), δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα από σήψη οργανικών ουσιών (έχουν αναφερθεί αρκετοί θάνατοι και στην Ελλάδα), δεν ανιχνεύεται και μπορεί να επιφέρει άμεσο θάνατο, δηλητηρίαση από υδρόθειο (από ηφαιστειακά πετρώματα), δηλητηρίαση από εγκλωβισμένο «απολιθωμένο» αέρα (που δεν έχει ανανεωθεί για χιλιάδες χρόνια), με άμεσο θάνατο καθώς δεν ανιχνεύεται, υγρασία άνω του 90% που προκαλεί ρευματισμούς, αρθριτικά, κλπ., υποθερμία από έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες, κίνδυνοι από μικρόβια, μικρόβιο τετάνου που αναπτύσσεται στο «γουανό» (κόπρανα νυχτερίδων) που υπάρχει σε όλα τα σπήλαια στην Ελλάδα, κ.ά.
Κίνδυνοι από τη μορφολογία των σπηλαίων: Βάραθρα, στενά περάσματα, κατακρημνίσεις, λάσπη, κλπ. Συνθέτουν ένα περιβάλλον άκρως επικίνδυνο σε όλα τα ελληνικά σπήλαια. Η πρόσβαση στα σπήλαια αυτά γίνεται με τεχνικές αναρρίχησης που προϋποθέτουν ειδικές γνώσεις, εμπειρία και εκπαίδευση και εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους. Υδρογεωλογικά φαινόμενα που μπορούν να προκαλέσουν εγκλωβισμό, όπως συνέβη στο σπήλαιο Σάχρου στην Κρήτη (Νοέμβριος 2002). Μακροχρόνια έκθεση στο απόλυτο σκότος που επηρεάζει αρνητικά την όραση.
Σπηλαιοκατάδυση: Ενέχει όλους του κινδύνους και της εργασίας σε σπήλαια και της κατάδυσης.

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρούμε απολύτως απαραίτητη τη θέσπιση του επιδόματος επικινδύνου και ανθυγιεινής εργασίας, όπως προβλέπεται για το δημόσιο, στην ειδικότητα του αρχαιολόγου που μαζί με αυτές του αρχαιολόγου-μουσειολόγου, του λαογράφου-εθνολόγου, του ιστορικού τέχνης, του ιστορικού, του μουσειολόγου και του επιμελητή μουσείων του ΥΠΠΟ, καθώς και όλου του προσωπικού που εργάζεται σε σπήλαια ή σε υπερβαρικό (ενάλιο) περιβάλλον και που εκτίθενται στους κινδύνους που περιγράφηκαν παραπάνω για το χρονικό διάστημα που αυτό συμβαίνει, κατόπιν βεβαίωσης του οικείου προϊσταμένου.

•Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Επικίνδυνες Χημικές Ουσίες στους χώρους εργασίας, Αθήνα 2003.
•Λώμη Κωνσταντίνα, Εργονομία-Μυοσκελετικές παθήσεις που σχετίζονται με την εργασία, Κέντρο Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛΙΝΥΑΕ
•Γρηγοροπούλου Ε., Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων, Διαχείριση Βιοµηχανικών Αποβλήτων, ΔΠΜΣ 2005
•Δρίβας Σπύρος, Tο Σύνδροµο του Άρρωστου Κτιρίου, Κέντρο Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛΙΝΥΑΕ
•Νικολάου Τριανταφυλλιά, Το πρόβλημα της ποιότητας αέρα στο εσωτερικό των κτιρίων, Πολυτεχνείο Κρήτης 2004
•Δόση–Σίββα Μαρία, Ασφάλεια στο Εργοτάξιο, Κέντρο Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛΙΝΥΑΕ
•Μπακόλας Αστέριος, Υγιεινή και Ασφάλεια εργαζομένων σε έργα Συντήρησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Αθήνα 2009
•Αντωνίου Αλ., Δρίβας Σπ., Πηγές εργασιακού Στρες, Κέντρο Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛΙΝΥΑΕ
•Αγουρίδης Χ., Τσαμπουράκης Π., Εργασία και αυτοκαταδύσεις, Hυgeia & εργασία 3(1): 238-241, Ιανουάριος-Απρίλιος 2012