.png)
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr
Αθήνα, 14/3/2024
Αρ. Πρωτ.: 91
Προς: τα μέλη του ΣΕΑ
Το Υπουργείο Πολιτισμού σχεδιάζει να ανοίξει τον δρόμο σε ανασκαφές ιδιωτών
Το σχέδιο νόμου του ΥΠΠΟ «Μέτρα για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία και ενίσχυση του ελληνόφωνου τραγουδιού και της ορχηστρικής μουσικής απόδοσης του ελληνόφωνου τραγουδιού και την προστασία και διάχυση της ελληνικής γλώσσας, στο πλαίσιο της διαφύλαξης και ανάδειξης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς -Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής πολιτικής του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Πολιτισμού» που βρίσκεται στη διαβούλευση (ως τις 14/3), δοκιμάζει να ανοίξει τον δρόμο στην ιδιωτικοποίηση κάθε πτυχής και αρμοδιότητας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, παρακάμπτοντας το Σύνταγμα και τον Αρχαιολογικό Νόμο, και μάλιστα χωρίς την βάσανο της έγκρισης της Βουλής!
Πίσω από τις διατάξεις του άρθρου 27 του νομοσχεδίου, σε συνδυασμό με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις του άρθρου 30, το ΥΠΠΟ προσπαθεί να θεσμοθετήσει Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου, με διορισμένες από την κυβέρνηση διοικήσεις, που θα συσταθούν ειδικά για να αναλάβουν το έργο των σωστικών ανασκαφών, και μάλιστα σε έργα τρίτων. Ανοίγει λοιπόν ο δρόμος, ώστε όχι μόνο να φύγει από τα χέρια των κατά τόπους Εφορειών Αρχαιοτήτων το ανασκαφικό έργο και η προστασία των αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο μεγάλων δημόσιων ή ιδιωτικών έργων, αλλά επιπλέον να "διοικείται" από διορισμένα Διοικητικά Συμβούλια στα οποία θα μπορεί να μετέχει ακόμη και η ενδιαφερόμενη εταιρεία, δημόσια ή ιδιωτική. Επειδή η διάταξη -όπως και η αιτιολογική της έκθεση- είναι επίτηδες γραμμένη με τέτοιον τρόπο που να συσκοτίζει αυτό που πραγματικά θεσμοθετεί, ξεκαθαρίζουμε:
-Δεν υπάρχουν σήμερα ούτε ΝΠΔΔ ούτε ΝΠΙΔ εποπτευόμενα από το ΥΠΠΟ που να έχουν στους σκοπούς ή στις αρμοδιότητές τους τη διεξαγωγή σωστικών ανασκαφών, κάτι που αποκρύπτεται και από την αιτιολογική έκθεση και από το σχέδιο νόμου. Για ποιον νομοθετεί το Υπουργείο Πολιτισμού;
-Το σχέδιο νόμου αφορά ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που θα ιδρυθούν στο μέλλον. Για παράδειγμα, θα μπορούν να δημιουργηθούν νομικά πρόσωπα στο ΔΣ των οποίων να μετέχουν η ΕΥΔΑΠ ή η Αττικό Μετρό ή η ΛΑΜΔΑ development ή μια οποιαδήποτε εταιρεία που πραγματοποιεί μια «στρατηγική» επένδυση, και να αναλαμβάνουν την υλοποίηση των σωστικών ανασκαφών, με ό,τι σημαίνει αυτό για την προστασία των αρχαιοτήτων και για το επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό που θα εργάζεται στα έργα αυτά.
-Μετά την αποκοπή των πέντε μεγάλων Μουσείων και τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ, η Υπουργός ανοίγει τον δρόμο στην αποκοπή και μεγάλων αρχαιολογικών χώρων, όπως η Ακρόπολη, η Κνωσός, οι Αιγές, και τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ ή ακόμη και ΝΠΙΔ.
Όλα τα παραπάνω απαγορεύονται από το Σύνταγμα και τον Αρχαιολογικό Νόμο, νυν 4858/2021, που προβλέπει ρητά ότι οι σωστικές ανασκαφές διενεργούνται μόνο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία (ενδεικτικά: άρθρο 7, 37, 40, 43 του Ν. 4858/2021), διασφαλίζοντας την προστασία των αρχαιοτήτων, ιδίως αυτών που έρχονται στο φως σε έργα τρίτων.
Το άρθρο 27 του σχεδίου νόμου του ΥΠΠΟ, με απαράδεκτο τρόπο, αποκρύπτει τις σχετικές διατάξεις του Αρχαιολογικού Νόμου, παρότι τις τροποποιεί δολίως. Με το άρθρο 30, δίνεται εξουσιοδοτική διάταξη σε τρεις Υπουργούς να ρυθμίζουν όλα τα παραπάνω με Προεδρικό Διάταγμα: δίνεται δηλαδή η εξουσιοδότηση σε τρεις Υπουργούς να παραβιάσουν το Σύνταγμα!
Κατά τα ειωθότα, η Υπουργός Πολιτισμού φέρνει "κρυφές" και "περίεργες" διατάξεις για να μην υποστεί τη βάσανο της κοινοβουλευτικής συζήτησης, καθώς τόσο η διάταξη για τα 50+50 χρόνια εξαγωγής αρχαιοτήτων στο εξωτερικό, όσο και η Συμφωνία για τη συλλογή Στερν συνάντησαν αντιδράσεις ακόμη και στην τότε κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ.
Μαζί με την ιδιωτικοποίηση των εισιτηρίων και των πωλητηρίων των αρχαιολογικών χώρων (άρθρα 17-18 του ίδιου νομοσχεδίου), την παράκαμψη του ΑΣΕΠ σε προσλήψεις (άρθρο 19), το Υπουργείο Πολιτισμού είναι έτοιμο να εκποιήσει κάθε τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς που φέρνει δημόσια έσοδα και να κατατμήσει μέχρι εξαφάνισης κάθε λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που προστατεύει τις αρχαιότητες και την πολιτιστική κληρονομιά.
Το ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, που συνεδρίασε στις 11/3/2024, θεωρεί το θέμα πάρα πολύ σοβαρό για την ίδια την ύπαρξη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ζητάμε την απόσυρση των άρθρων αυτών ως αντισυνταγματικών.
Το ΔΣ θα πραγματοποιήσει σύσκεψη στις 14/3//2024 με άλλα σωματεία για την οργάνωση κοινών κινητοποιήσεων.
Πίσω από τις διατάξεις του άρθρου 27 του νομοσχεδίου, σε συνδυασμό με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις του άρθρου 30, το ΥΠΠΟ προσπαθεί να θεσμοθετήσει Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου, με διορισμένες από την κυβέρνηση διοικήσεις, που θα συσταθούν ειδικά για να αναλάβουν το έργο των σωστικών ανασκαφών, και μάλιστα σε έργα τρίτων. Ανοίγει λοιπόν ο δρόμος, ώστε όχι μόνο να φύγει από τα χέρια των κατά τόπους Εφορειών Αρχαιοτήτων το ανασκαφικό έργο και η προστασία των αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο μεγάλων δημόσιων ή ιδιωτικών έργων, αλλά επιπλέον να "διοικείται" από διορισμένα Διοικητικά Συμβούλια στα οποία θα μπορεί να μετέχει ακόμη και η ενδιαφερόμενη εταιρεία, δημόσια ή ιδιωτική. Επειδή η διάταξη -όπως και η αιτιολογική της έκθεση- είναι επίτηδες γραμμένη με τέτοιον τρόπο που να συσκοτίζει αυτό που πραγματικά θεσμοθετεί, ξεκαθαρίζουμε:
-Δεν υπάρχουν σήμερα ούτε ΝΠΔΔ ούτε ΝΠΙΔ εποπτευόμενα από το ΥΠΠΟ που να έχουν στους σκοπούς ή στις αρμοδιότητές τους τη διεξαγωγή σωστικών ανασκαφών, κάτι που αποκρύπτεται και από την αιτιολογική έκθεση και από το σχέδιο νόμου. Για ποιον νομοθετεί το Υπουργείο Πολιτισμού;
-Το σχέδιο νόμου αφορά ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που θα ιδρυθούν στο μέλλον. Για παράδειγμα, θα μπορούν να δημιουργηθούν νομικά πρόσωπα στο ΔΣ των οποίων να μετέχουν η ΕΥΔΑΠ ή η Αττικό Μετρό ή η ΛΑΜΔΑ development ή μια οποιαδήποτε εταιρεία που πραγματοποιεί μια «στρατηγική» επένδυση, και να αναλαμβάνουν την υλοποίηση των σωστικών ανασκαφών, με ό,τι σημαίνει αυτό για την προστασία των αρχαιοτήτων και για το επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό που θα εργάζεται στα έργα αυτά.
-Μετά την αποκοπή των πέντε μεγάλων Μουσείων και τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ, η Υπουργός ανοίγει τον δρόμο στην αποκοπή και μεγάλων αρχαιολογικών χώρων, όπως η Ακρόπολη, η Κνωσός, οι Αιγές, και τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ ή ακόμη και ΝΠΙΔ.
Όλα τα παραπάνω απαγορεύονται από το Σύνταγμα και τον Αρχαιολογικό Νόμο, νυν 4858/2021, που προβλέπει ρητά ότι οι σωστικές ανασκαφές διενεργούνται μόνο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία (ενδεικτικά: άρθρο 7, 37, 40, 43 του Ν. 4858/2021), διασφαλίζοντας την προστασία των αρχαιοτήτων, ιδίως αυτών που έρχονται στο φως σε έργα τρίτων.
Το άρθρο 27 του σχεδίου νόμου του ΥΠΠΟ, με απαράδεκτο τρόπο, αποκρύπτει τις σχετικές διατάξεις του Αρχαιολογικού Νόμου, παρότι τις τροποποιεί δολίως. Με το άρθρο 30, δίνεται εξουσιοδοτική διάταξη σε τρεις Υπουργούς να ρυθμίζουν όλα τα παραπάνω με Προεδρικό Διάταγμα: δίνεται δηλαδή η εξουσιοδότηση σε τρεις Υπουργούς να παραβιάσουν το Σύνταγμα!
Κατά τα ειωθότα, η Υπουργός Πολιτισμού φέρνει "κρυφές" και "περίεργες" διατάξεις για να μην υποστεί τη βάσανο της κοινοβουλευτικής συζήτησης, καθώς τόσο η διάταξη για τα 50+50 χρόνια εξαγωγής αρχαιοτήτων στο εξωτερικό, όσο και η Συμφωνία για τη συλλογή Στερν συνάντησαν αντιδράσεις ακόμη και στην τότε κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ.
Μαζί με την ιδιωτικοποίηση των εισιτηρίων και των πωλητηρίων των αρχαιολογικών χώρων (άρθρα 17-18 του ίδιου νομοσχεδίου), την παράκαμψη του ΑΣΕΠ σε προσλήψεις (άρθρο 19), το Υπουργείο Πολιτισμού είναι έτοιμο να εκποιήσει κάθε τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς που φέρνει δημόσια έσοδα και να κατατμήσει μέχρι εξαφάνισης κάθε λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που προστατεύει τις αρχαιότητες και την πολιτιστική κληρονομιά.
Το ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, που συνεδρίασε στις 11/3/2024, θεωρεί το θέμα πάρα πολύ σοβαρό για την ίδια την ύπαρξη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ζητάμε την απόσυρση των άρθρων αυτών ως αντισυνταγματικών.
Το ΔΣ θα πραγματοποιήσει σύσκεψη στις 14/3//2024 με άλλα σωματεία για την οργάνωση κοινών κινητοποιήσεων.
Σας αποστέλλουμε επιπλέον τα σχόλια του Συλλόγου που έχουν αναρτηθεί στη διαβούλευση:
Άρθρο 5
Πάγια θέση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων είναι ότι σε όλα τα κεντρικά συμβούλια του ΥΠΠΟ (4858/2021) οφείλει να προεδρεύει Ανώτατος Δικαστικός και όχι πολιτικό πρόσωπο. Επιπλέον, τα μέλη του Συμβουλίου να επιλέγονται και να υποδεικνύονται από συλλογικούς φορείς (λχ τα Πανεπιστήμια) και όχι απευθείας από τον εκάστοτε Υπουργό (βλ. παρ. ια).
Επιπλέον, ενώ στο ΚΑΣ/ΚΣΝΜ μετέχει νομικός από το ΝΣΚ, στο νέο συμβούλιο ορίζεται να μετέχει "β) ένας (1) δικηγόρος με έμμισθη εντολή του Υπουργείου Πολιτισμού". Αυτό αποτελεί μείωση του κύρους του Συμβουλίου και κακή παρακαταθήκη για το μέλλον των Συμβουλίων του ΥΠΠΟ.
Στο ίδιο πνεύμα, εντύπωση προκαλεί στην παρ. θ ότι από το Λαογραφικό Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης, που έχει νομική μορφή ΝΠΔΔ https://www.culture.gov.gr/el/ministry/SitePages/viewyphresia.aspx?iID=1408&Type=publicsector, τον υπάλληλο που αναπληρώνει τον Διευθυντή του Μουσείου τον επιλέγει επίσης ο Υπουργός Πολιτισμού, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι καμία "αυτονομία" από την πολιτική ηγεσία δεν έχουν τα ΝΠΔΔ που εποπτεύονται από το ΥΠΠΟ, σε αντίθεση με τις κατά καιρούς και πρόσφατες εξαγγελίες.
Άρθρα 17-18-19
Μαζί με την ιδιωτικοποίηση των εισιτηρίων και των πωλητηρίων των αρχαιολογικών χώρων (άρθρα 17-18 του ίδιου νομοσχεδίου), την παράκαμψη του ΑΣΕΠ σε προσλήψεις (άρθρο 19), το Υπουργείο Πολιτισμού είναι έτοιμο να εκποιήσει κάθε τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς που φέρνει δημόσια έσοδα και να κατατμήσει μέχρι εξαφάνισης κάθε λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που προστατεύει τις αρχαιότητες και την πολιτιστική κληρονομιά.
Οι προσπάθειες άμεσης και έμμεσης ιδιωτικοποίησης του έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κοστίζουν πολύ περισσότερο στον ελληνικό λαό και τον κρατικό προϋπολογισμό, αποφέροντας χειρότερες υπηρεσίες. Αναλυτικά εδώ https://sea.org.gr/details.php?id=1438
Άρθρο 27
Για τα Μουσεία ΝΠΔΔ του Ν. 5021/2023: Αν η διάταξη αυτή αφορούσε μόνο τα μουσεία του Νόμου 5021, τότε θα μπορούσε απλώς να διατυπωθεί ως εξής:
"Τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου του Ν. 5021, που εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού, δύνανται να εκτελούν αρχαιολογικά έργα συμβατά με τους σκοπούς αυτών, απευθείας από τις αρμόδιες οργανικές μονάδες των φορέων τους, με αυτεπιστασία και απολογιστικά"
Και σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Ν. 5021/2023, ένα χρόνο μετά, έχει επιφέρει μόνο προβλήματα στη λειτουργία των πέντε μεγάλων αρχαιολογικών Μουσείων της χώρας, θα έπρεπε να καταργηθεί και τα Μουσεία να παραμείνουν ειδικές περιφερειακές Υπηρεσίες της ΓΔΑΠΚ του ΥΠΠΟ.
Πάγια θέση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων είναι ότι σε όλα τα κεντρικά συμβούλια του ΥΠΠΟ (4858/2021) οφείλει να προεδρεύει Ανώτατος Δικαστικός και όχι πολιτικό πρόσωπο. Επιπλέον, τα μέλη του Συμβουλίου να επιλέγονται και να υποδεικνύονται από συλλογικούς φορείς (λχ τα Πανεπιστήμια) και όχι απευθείας από τον εκάστοτε Υπουργό (βλ. παρ. ια).
Επιπλέον, ενώ στο ΚΑΣ/ΚΣΝΜ μετέχει νομικός από το ΝΣΚ, στο νέο συμβούλιο ορίζεται να μετέχει "β) ένας (1) δικηγόρος με έμμισθη εντολή του Υπουργείου Πολιτισμού". Αυτό αποτελεί μείωση του κύρους του Συμβουλίου και κακή παρακαταθήκη για το μέλλον των Συμβουλίων του ΥΠΠΟ.
Στο ίδιο πνεύμα, εντύπωση προκαλεί στην παρ. θ ότι από το Λαογραφικό Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης, που έχει νομική μορφή ΝΠΔΔ https://www.culture.gov.gr/el/ministry/SitePages/viewyphresia.aspx?iID=1408&Type=publicsector, τον υπάλληλο που αναπληρώνει τον Διευθυντή του Μουσείου τον επιλέγει επίσης ο Υπουργός Πολιτισμού, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι καμία "αυτονομία" από την πολιτική ηγεσία δεν έχουν τα ΝΠΔΔ που εποπτεύονται από το ΥΠΠΟ, σε αντίθεση με τις κατά καιρούς και πρόσφατες εξαγγελίες.
Άρθρα 17-18-19
Μαζί με την ιδιωτικοποίηση των εισιτηρίων και των πωλητηρίων των αρχαιολογικών χώρων (άρθρα 17-18 του ίδιου νομοσχεδίου), την παράκαμψη του ΑΣΕΠ σε προσλήψεις (άρθρο 19), το Υπουργείο Πολιτισμού είναι έτοιμο να εκποιήσει κάθε τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς που φέρνει δημόσια έσοδα και να κατατμήσει μέχρι εξαφάνισης κάθε λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που προστατεύει τις αρχαιότητες και την πολιτιστική κληρονομιά.
Οι προσπάθειες άμεσης και έμμεσης ιδιωτικοποίησης του έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κοστίζουν πολύ περισσότερο στον ελληνικό λαό και τον κρατικό προϋπολογισμό, αποφέροντας χειρότερες υπηρεσίες. Αναλυτικά εδώ https://sea.org.gr/details.php?id=1438
Άρθρο 27
Για τα Μουσεία ΝΠΔΔ του Ν. 5021/2023: Αν η διάταξη αυτή αφορούσε μόνο τα μουσεία του Νόμου 5021, τότε θα μπορούσε απλώς να διατυπωθεί ως εξής:
"Τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου του Ν. 5021, που εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού, δύνανται να εκτελούν αρχαιολογικά έργα συμβατά με τους σκοπούς αυτών, απευθείας από τις αρμόδιες οργανικές μονάδες των φορέων τους, με αυτεπιστασία και απολογιστικά"
Και σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Ν. 5021/2023, ένα χρόνο μετά, έχει επιφέρει μόνο προβλήματα στη λειτουργία των πέντε μεγάλων αρχαιολογικών Μουσείων της χώρας, θα έπρεπε να καταργηθεί και τα Μουσεία να παραμείνουν ειδικές περιφερειακές Υπηρεσίες της ΓΔΑΠΚ του ΥΠΠΟ.