Διοικητικός Απολογισμός του ΔΣ για τη Γενική Συνέλευση 13/5/2022

                        

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr

ΕΤΗΣΙΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ 13/05/2022
Διοικητικός Απολογισμός 2020-2022

 
Ο Διοικητικός και ο Οικονομικός Απολογισμός του Διοικητικού Συμβουλίου ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης της 13/5/2022, αφορά την περίοδο από τον Ιούνιο 2020 έως σήμερα. Οι εκλογές του Συλλόγου πραγματοποιήθηκαν στις 29/6/2020, αφότου απορρίφθηκε η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ενάντια στη διενέργειά τους. Ενημερώνουμε ότι δεν δόθηκε δικαστική συνέχεια στην υπόθεση αυτή. Πρόκειται για απολογισμό 25 μηνών δράσης του ΔΣ, καθώς οι έκτακτες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία δεν επέτρεψαν την πραγματοποίηση της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης την άνοιξη 2021, ενώ και η Γενική Συνέλευση του φθινοπώρου, εντός συνθηκών πανδημίας, δεν είχε την απαιτούμενη διά ζώσης απαρτία. Ευχή και ελπίδα όλων μας είναι από τώρα και στο εξής να μπορούμε να πραγματοποιούμε συχνά τις τακτικές συλλογικές διαδικασίες του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, καθώς η δύναμη του συλλόγου είναι τα μέλη του και η δράση τους.
 
Αυτή η περίοδος των 25 μηνών σε μεγάλο βαθμό σημαδεύτηκε από τις πρωτόγνωρες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία. Κατά τη διάρκεια της, αποκοπήκαμε για μεγάλα διαστήματα από τους  συναδέλφους μας (λόγω τηλεεργασίας), από το κοινό της εργασίας μας (με το κλείσιμο των σχολείων, των πανεπιστημίων, των αρχαιολογικών χώρων και των Μουσείων), εν μέρει και από το επιστημονικό μας αντικείμενο (κλείσιμο βιβλιοθηκών, αποθηκών, περιορισμοί ταξιδιών και συνεδρίων). Κυριάρχησαν η επίκληση των «έκτακτων καταστάσεων» για την προώθηση αντιδραστικών ρυθμίσεων την στιγμή που στην επικαιρότητα κυριαρχούσε ο φόβος της ασθένειας, ενώ είχε επιβληθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα η έλλειψη συλλογικών διά ζώσης διαδικασιών και κινητοποιήσεων. Επιπλέον, η «κοινωνική αποστασιοποίηση» τροφοδότησε την εξατομίκευση και επηρέασε ακόμη τις σχέσεις μεταξύ των συναδέλφων στις Υπηρεσίες.

Σε ένα τέτοιο τοπίο ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων προσπάθησε να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν στο πολιτικό, πολιτιστικό και συνδικαλιστικό τοπίο.
 

 
Ο Σύλλογος συμμετείχε στις κινητοποιήσεις της ΑΔΕΔΥ για την στήριξη των δημόσιων αγαθών, και ιδίως της στήριξης της δημόσιας υγείας, των δημόσιων νοσοκομείων και της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, η σημασία των οποίων αναδείχθηκε έντονα, ειδικά στη συγκυρία της πανδημίας. Επίσης, στις κινητοποιήσεις ενάντια στην «αξιολόγηση» υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα.

Η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων των κοινωνικών αγαθών, είναι κοινή σε υγεία, παιδεία, ασφάλιση, περιβάλλον και πολιτισμό. Στο διάστημα αυτό υπήρξαν δύο πολύ σοβαρές νομοθετικές τομές στα θέματα αυτά: ο νόμος 4685/2020 «Εκσυγχρονισμός της περιβαλλοντικής νομοθεσίας – Ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου και  λοιπές διατάξεις», ένας νόμος που υπάγει την προστασία του περιβάλλοντος στις ορέξεις κάθε λογής «επένδυσης» και ο νόμος 4826/2021 «Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση για τη Νέα Γενιά: εισαγωγή κεφαλαιοποιητικού συστήματος προκαθορισμένων εισφορών στην επικουρική ασφάλιση, ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης και άλλες επείγουσες ρυθμίσεις», με τον οποίο το κράτος αποσύρεται από την επικουρική σύνταξη και οι εισφορές των νέων εργαζομένων θα «επενδύονται» σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και χρηματιστηριακά προϊόντα.

Με τις ίδιες συνοπτικές διαδικασίες, και παρά την διαφωνία ολόκληρου του συνδικαλιστικού κινήματος, ψηφίστηκε ο νόμος 4808/2021, με τον ψευδεπίγραφο τίτλο «Για την Προστασία της Εργασίας», ένας νόμος που πλήττει ευθέως τα δικαιώματα των εργαζομένων (ωράριο, συλλογικές συμβάσεις εργασίας κ.ά.), αλλάζει την μορφή της Επιθεώρησης Εργασίας και εισάγει διατάξεις που πλήττουν το δικαίωμα και τη δυνατότητα των Σωματείων να αποφασίζουν και να υλοποιούν απεργιακές κινητοποιήσεις.
 

 
          Στις 15/7/2020 ο ΣΕΑ κατέθεσε υπόμνημα στη Βουλή για το σχέδιο νόμου 
«Κέντρο Πολιτισμού και Δημιουργίας Ακροπόλ και λοιπές διατάξεις» και συγκεκριμένα για τις αλλαγές στον Ν. 3028/02 που εμπεριείχε το νομοσχέδιο.
Στις 12/8/2021 κατέθεσε τις απόψεις του σχετικά με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εξωτερικών για την αντικατάσταση του ιδρυτικού νόμου του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, του μοναδικού ελληνικού ερευνητικού κέντρου που δραστηριοποιείται εκτός Ελλάδας, και ιδίως για τον τρόπο επιλογής του Διευθυντή.

Στις 3/12/2020 ο ΣΕΑ κατέθεσε υπόμνημα και παρέστη στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Αναδιοργάνωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων και μετονομασία του σε Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, (…) και άλλες διατάξεις του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού» (Ν. 4761/2020). Σε κάποια από αυτά τα θέματα υπήρξαν τροποποιήσεις (πχ για τη θέση των ΠΕ αρχαιολόγων στο οργανόγραμμα του ΟΔΑΠ), σε άλλα θέματα όχι μόνο δεν υπήρξε βελτίωση, αλλά σαφής επιδείνωση στη νομοθέτηση. Σε αυτό το σχέδιο νόμου εισήχθη η διάταξη για την εξαγωγή συλλογών ελληνικών μουσείων στο εξωτερικό, κατά παράβαση της διαδικασίας που ήδη οριζόταν με τον Ν. 3028/02, και μάλιστα αρχικά για 100 χρόνια! Στις 9/12/2020 ο ΣΕΑ κατέθεσε υπόμνημα στην Ολομέλεια της Βουλής για το σχέδιο νόμου, στο οποίο εκτός από την αλλαγή που αφορά την εξαγωγή συλλογών Μουσείων, κατατέθηκε αιφνιδιαστικά, μια μέρα πριν το τελικό νομοσχέδιο συζητηθεί στην Ολομέλεια, τροπολογία με την οποία τροποποιήθηκε συνολικά το άρθρο 45 του Ν. 3028/02 για τα Μουσεία και τη μουσειακή πολιτική της χώρας, χωρίς να προηγηθεί καμία διαβούλευση, εντός ή εκτός του ΥΠΠΟΑ και χωρίς να ληφθούν υπόψη καν οι αρμόδιες υπηρεσίες! Στον ίδιο νόμο ψηφίστηκε τελικά η εξαγωγή Συλλογών Μουσείων για 25+25 χρόνια στο εξωτερικό, παρότι στη Βουλή προκλήθηκε ιδιαίτερα έντονη συζήτηση για το θέμα αυτό, με τοποθετήσεις ακόμη και της ΚΟ της ΝΔ που πρότειναν τον περιορισμό της απαράδεκτης ρύθμισης.

Ο τρόπος εισαγωγής και ψήφισης του θέματος, αλλά και οι τελικές διατάξεις, συνδέονται με την προσπάθεια αλλαγής του καθεστώτος των μεγάλων δημόσιων Μουσείων, η πρόθεση ψήφισης του οποίου παρουσιάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο αμέσως μετά την ψήφιση του Ν. 4761.

Στις 11/11/2021 ο Σύλλογος παρενέβη με επιστολή στη Βουλή για την «Κύρωση του Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», που αργότερα εκδόθηκε ως Ν. 4858/2021. Η εισαγωγή του Κώδικα στη Βουλή εντελώς αιφνιδιαστικά, με κατεπείγοντα τρόπο, χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των αρμόδιων υπηρεσιών ή των κοινοβουλευτικών κομμάτων, είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο «πολιτεύεται» η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ. Το νομοθέτημα παρουσιάστηκε ως «κωδικοποίηση προηγούμενων νομοθεσιών» που «δεν εισάγει κάτι νέο», όμως με τον τρόπο διατύπωσης συγκεκριμένων άρθρων, εντός του Κώδικα έχουν παρεισφρύσει και νέες «ρυθμίσεις» (όπως ο «φορέας διαχείρισης» ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, η κατάργηση του άρθρου 71 του Ν. 3028/02), όπως και πολλά προφανή λάθη. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο σχέδιο νόμου για τα Μουσεία που «διέρρευσε» η πολιτική ηγεσία, υπάρχει χωριστό μέρος με προτεινόμενες διατάξεις που «διορθώνουν» τον Κώδικα 4858/21, σχεδόν αμέσως μετά την ψήφισή του!
 

 
4.1. Προσπάθεια αποκοπής των μεγάλων δημόσιων Μουσείων από τον κορμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ

Από τον Δεκέμβριο 2020, όταν ανακοινώθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο ότι το νομοσχέδιο διάλυσης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας θα κατατεθεί σύντομα, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έχει ιεραρχήσει το θέμα αυτό ως το πιο σημαντικό θέμα πάλης της περιόδου που διανύουμε. Η αποκοπή των μεγάλων δημόσιων Μουσείων πλήττει συνολικά το έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το ΔΣ εξέδωσε ανακοινώσεις, οργάνωσε από κοινού με άλλα 6 πρωτοβάθμια σωματεία του ΥΠΠΟΑ συνέντευξη τύπου και ημερίδα, ενώ ο συντονισμός των πρωτοβάθμιων σωματείων του ΥΠΠΟ ενάντια στην μετατροπή των δημόσιων Μουσείων σε ΝΠΔΔ έχει συναντηθεί με τα κόμματα της Βουλής, έχει προκαλέσει κοινοβουλευτικές ερωτήσεις για το θέμα και έχει εκδώσει διαδοχικά Δελτία Τύπου για να εξηγήσει τις συνέπειες μιας τέτοιας αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά, στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και στους πολίτες.

Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν η ενεργοποίηση των ίδιων των μελών μας, του επιστημονικού προσωπικού των Μουσείων, που αποτέλεσαν την ψυχή για τα κείμενα αντίθεσης με δεκάδες υπογραφές εργαζομένων όλων των ειδικοτήτων από τα Μουσεία, κείμενα συμπαράστασης με εκατοντάδες υπογραφές σημαντικών αρχαιολόγων από την Ελλάδα, Πανεπιστημιακών Τμημάτων, για την στήριξη της CGT των εργαζομένων στην αντίστοιχη Αρχαιολογική Υπηρεσία της Κύπρου, των επιστημόνων του κρατικού Μουσείου Αρχαιοτήτων του Βερολίνου. Αποκορύφωμα της προσπάθειας αυτής ήταν η δημοσιοποίηση της ανοικτής επιστολής προς τον Πρωθυπουργό που υπέγραψαν 487 έγκριτοι επιστήμονες, στην πλειονότητά τους αρχαιολόγοι, ιστορικοί, μουσειολόγοι και ιστορικοί της τέχνης από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και δύο συλλογικοί φορείς του εξωτερικού, διατυπώνοντας την αντίθεσή τους στη σχεδιαζόμενη αποκοπή των μεγάλων Δημόσιων Μουσείων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με την μετατροπή τους σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Οι επιστολές αυτές απέδειξαν περίτρανα την μοναξιά της πολιτικής ηγεσίας και την γύμνια των επιχειρημάτων για την μείζονα αυτή αλλαγή.

Το πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν ότι το μεγαλύτερο διάστημα τα Μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι ήταν κλειστοί, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να έχουμε την άμεση επαφή με τους πολίτες, από τους οποίους ζητάμε να κατανοήσουν το θέμα και να μας συμπαρασταθούν. Σημαντική ενεργοποίηση είχαμε από τους Συλλόγους δασκάλων και καθηγητών που εξέδωσαν ανακοινώσεις με έμφαση στον εκπαιδευτικό ρόλο των Μουσείων και την παροχή δωρεάν εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων για την εκπαιδευτική κοινότητα από τα δημόσια Μουσεία της χώρας.

Η διάλεξη του καθηγητή Άγγελου Χανιώτη, που διοργανώθηκε από τον ΣΕΑ τον περασμένο Ιούνιο, απάντησε αναλυτικά πολλά από τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν από εντεταλμένες πένες-θιασώτες της αλλαγής αυτής, με τεκμήρια και παραδείγματα από την πραγματικότητα του εξωτερικού. Η ίδια η πανδημία και οι σκληρές επιπτώσεις του λοκντάουν στα ιδιωτικά Μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό αποτελεί αυτοτελές επιχείρημα κατά της αποκοπής των μεγάλων δημόσιων Μουσείων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το ΥΠΠΟΑ. Αποτελεί επίσης την καλύτερη απάντηση στις ψευδεπίγραφες υποσχέσεις για «οικονομική αυτοτέλεια» των Μουσείων. Τα περί «διοικητικής αυτοτέλειας» των Μουσείων έχουν απαντηθεί από την πολύχρονη πρακτική όλων των Νομικών Προσώπων και των οργανισμών του δημοσίου που λειτουργούν με διορισμένες από την εκάστοτε κυβέρνηση διοικήσεις.

Η τοποθέτηση της συμβούλου του ΣτΕ κ. Μ. Καραμανώφ σε σχετική εκδήλωση του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, την οποία δημοσιοποίησε ο ΣΕΑ, αποτελεί την καλύτερη απάντηση στα θεσμικά ζητήματα που θέτει η αποκοπή των δημόσιων Μουσείων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ, τον ενιαίο φορέα προστασίας των μνημείων.

Για το θέμα αυτό, επιπλέον επιχείρημα στην πράξη, που επισημάνθηκε από τον ΣΕΑ και σε σχετική ανακοίνωσή του, αποτελεί η ανασυγκρότηση της ενιαίας Δασικής Υπηρεσίας: μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού 2021 και την τεράστια οικολογική καταστροφή με επιπτώσεις στους ανθρώπους και στα μνημεία, αποδείχτηκε ότι η προ ετών διάλυση της ενιαίας Δασικής Υπηρεσίας, του ενιαίου φορέα προστασίας του δάσους, με την υπαγωγή του σε διαφορετικές Αποκεντρωμένες Διοίκησης, είχε συμβολή στο καταστροφικό αποτέλεσμα του καλοκαιριού, και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επανασυστήσει την ενιαία δασική υπηρεσία στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, ομολογώντας την παταγώδη αποτυχία του προηγούμενου διαχειριστικού μοντέλου.

Τον Μάρτιο 2022 υπήρξε μια ακόμη εξέλιξη: ένα σχέδιο νόμου δόθηκε σε επιλεγμένα σωματεία και όχι στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων από την πολιτική ηγεσία, παρότι έχουμε ζητήσει επανειλημμένα ενημέρωση και διάλογο ειδικά για το συγκεκριμένο ζήτημα. Το σχέδιο νόμου απεστάλη αμέσως σε όλα τα μέλη του ΣΕΑ και ξεκίνησε ένα νέο κύκλο κινητοποιήσεων. Το σχέδιο νόμου αποδεικνύει όλες τις αιτιάσεις του Συλλόγου όλο το προηγούμενο διάστημα, καθώς είναι ακόμη χειρότερο για τα Μουσεία από όσα ως σήμερα είχε εξαγγείλει η κυβέρνηση. Μετατρέπει τα κρατικά Μουσεία σε κυβερνητικά υποχείρια με Διοικητικό Συμβούλιο και Γενικό Διευθυντή που επιλέγονται και διορίζονται από τον εκάστοτε Υπουργό, χωρίς καν να ορίζονται με σαφήνεια τα προσόντα ή θέσεις ex officio, δεν διασφαλίζει τα δικαιώματα των εργαζόμενων, ενώ προσθέτει αδικαιολόγητα κόστη στον κρατικό προϋπολογισμό με τελικό αποδέκτη τον Έλληνα φορολογούμενο. Κι όλα αυτά σε μια εποχή πανδημίας και πολέμου, ακρίβειας και επισιτιστικής κρίσης, κατά την οποία πολλά μουσεία του εξωτερικού διακινδυνεύουν την ίδια την ύπαρξή τους, προχωρώντας σε περιορισμό - αναστολή δραστηριοτήτων ή ακόμα και σε περικοπές προσωπικού και κλείσιμο παραρτημάτων τους.

Η κυβερνητική επιλογή υπονομεύει τον ενιαίο χαρακτήρα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και οδηγεί στη διάλυσή της, αποδυναμώνει τον επιστημονικό και παιδευτικό ρόλο των Μουσείων, θέτει σε κίνδυνο την επαρκή χρηματοδότηση και στελέχωσή τους, ανοίγει τον δρόμο για την εφαρμογή ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων λειτουργίας τους, με την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων και τη διαφαινόμενη κατάργηση των δωρεάν παροχών στους πολίτες (ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δωρεάν ημέρες, εκδηλώσεις). Ανοίγει το δρόμο για την ανάθεση κρίσιμων τομέων λειτουργίας τους, που σήμερα εκτελούνται από το προσωπικό των Μουσείων, σε ιδιωτικές εταιρείες, με άμεσα αποτελέσματα τόσο στην ασφάλεια των αρχαιοτήτων όσο και στους εργαζόμενους (λχ τομείς φύλαξης, καθαριότητας, οργάνωσης εκθέσεων, επικοινωνίας), μειώνει τα έσοδα του ΟΔΑΠ, τα οποία στηρίζουν όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της χώρας, και απειλεί με οριστικό λουκέτο τα μικρότερα μουσεία ανά την επικράτεια.

Η αλλαγή αυτή δεν έχει καμία σοβαρή αιτιολόγηση. Εντύπωση προκαλεί ότι οι «σκοποί» που περιγράφονται στο σχέδιο νόμου ως σκοποί των νέων Μουσείων-ΝΠΔΔ έχουν επιτευχθεί όλοι από τα πέντε μεγάλα δημόσια Μουσεία, με την διοικητική μορφή που έχουν σήμερα ως ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, εδώ και 20 χρόνια: η προστασία και ανάδειξη αρχαιοτήτων, η εξωστρέφεια, οι περιοδικές εκθέσεις, η συνάντηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη τέχνη, τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, η αύξηση της επισκεψιμότητας και πολλές ακόμη δράσεις έχουν καταστήσει τα πέντε δημόσια Μουσεία πρωτοπόρα στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την υλοποίηση μουσειολογικών και μουσειογραφικών προγραμμάτων, την εκπαίδευση και την έρευνα τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.

Όλα αυτά αναδείχθηκαν εκ νέου από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, το Συντονισμό των 6 σωματείων και τους εργαζόμενους στα πέντε μεγάλα Μουσεία, με αποκορύφωμα την απεργία της 6^ης Απρίλη, καθώς και την επιτυχημένη συναυλία που οργάνωσε στο Ηράκλειο Κρήτης το Τοπικό Παράρτημα του ΣΕΑ στο οποίο πρέπει να δοθούν συγχαρητήρια από όλα τα μέλη του ΣΕΑ για την προσπάθεια που κατέβαλλε να ανοίξει το θέμα της αλλαγής του καθεστώτος των μεγάλων Μουσείων στους πολίτες, τους οποίους θέλουμε αρωγούς στον αγώνα μας.

Παρά την προσπάθεια της πολιτικής ηγεσίας να παρουσιάσει –ιδίως μέσω φιλικών δημοσιευμάτων- ότι «το νομοσχέδιο διχάζει», η πραγματικότητα είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων στα Μουσεία και την Αρχαιολογική Υπηρεσία, υπηρετούντων και αφυπηρετησάντων, πολλοί πανεπιστημιακοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό και πάρα πολλοί φορείς έχουν πάρει θέση κατά της σχεδιαζόμενης αλλαγής. Η πολιτική ηγεσία στην επιλογή αυτή είναι πλήρως απομονωμένη στην ευρύτερη αρχαιολογική και μουσειολογική κοινότητα, και έχει στο πλευρό της όσους και όσες περιμένουν εναγωνίως τον διορισμό τους με το νέο καθεστώς.

Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι στο ίδιο σχέδιο νόμου περιλαμβάνονται ρυθμίσεις για τον ΟΔΑΠ, οργανισμό ΝΠΔΔ για τον οποίο η ίδια η πολιτική ηγεσία πολύ πρόσφατα εισηγήθηκε στη Βουλή ρυθμίσεις που δήθεν θα τον αναβάθμιζαν. Η ίδια ομολογία αποτυχίας ισχύει και για το ΑΚΡΟΠΟΛ ΑΚΡΟΣ, ένα ακόμη ΝΠΔΔ που εισηγήθηκε η πολιτική ηγεσία στη Βουλή και, περισσότερο από 2 χρόνια μετά, δεν έχει καν λειτουργήσει!

Είναι πολύ θετικό ότι το εν λόγω σχέδιο νόμου ακόμη βρίσκεται στα χαρτιά. Μας δίνει τη δυνατότητα και τον χρόνο να συνεχίσουμε την παρέμβασή μας και να εξηγήσουμε σε περισσότερους πολίτες τι έχουν πετύχει ως σήμερα τα κρατικά Μουσεία και πώς τα επιτεύγματά τους μπορούν να στηριχτούν, με προσωπικό και μέσα, στην ισχύουσα θεσμική μορφή τους.
 
           4.2  Θεσμική θωράκιση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων παρεμβαίνει σε κάθε περίπτωση προσπάθειας υποκατάστασης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας από άλλους φορείς ή ιδιωτικά Ιδρύματα.

Η περίπτωση του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» σχολιάστηκε με αφορμή την εξαγγελία δημιουργίας Αρχαιολογικού Πάρκου στην αρχαία Ολυμπία, που πραγματοποιήθηκε ερήμην των αρμοδίων υπηρεσιών (31/7/2020). Η ανάδειξη των μνημείων υπόκειται σε αυστηρές και προκαθορισμένες αρχές και διαδικασίες. Αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα του ΥΠ.ΠΟ.Α. και των Υπηρεσιών του, τις οποίες δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσουν τρίτοι φορείς.

Δυστυχώς η προσπάθεια υποκατάστασης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και η παραβίαση του θεσμικού πλαισίου από την πολιτική ηγεσία κορυφώθηκε στην περίπτωση του κορυφαίου μνημείου της χώρας, της Ακρόπολης. Στην περίπτωση αυτή, μάλιστα, υπήρξαν και κάποια ακόμη πρωτοφανή περιστατικά: η επαναλαμβανόμενη άρνηση εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας σε κλιμάκιο του ΣΕΑ να ανέβει στην (κλειστή) Ακρόπολη, με το πρόσχημα του κορωνοϊού, η υπογραφή Σύμβασης με ιδιωτικό Ίδρυμα για έργα στο κορυφαίο μνημείο, η οποία ποτέ δεν παρουσιάστηκε στις αρμόδιες Υπηρεσίες, ούτε ήρθε σε γνώση τους, Σύμβαση που δεν ανέφερε καν τον Ν. 3028/02 και εμπεριείχε τον πρωτοφανή όρο να τοποθετηθεί πινακίδα με το όνομα της Υπουργού και του χορηγού στο χώρο των Προπυλαίων, καθώς και η απόξεση αρχαίων λίθων για την τοποθέτηση του ανελκυστήρα, χωρίς γνωμοδότηση από τα αρμόδια όργανα, με μόνη την εντολή της Υπουργού Πολιτισμού, είναι μερικά μόνο από τα περιστατικά που αποτελούν casus beli για τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων. Για το σχεδιασμό και την εκτέλεση του έργου αυτού στη βάση της Σύμβασης παρακάμφθηκε η τεχνογνωσία των αρμόδιων υπηρεσιών και οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι και εργαζόμενες της ΕΦΑ Πόλης Αθηνών και η ΥΣΜΑ. Για πρώτη φορά, στο κορυφαίο μνημείο της χώρας η επέμβαση επί του μνημείου δεν έγινε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες, αλλά από ένα ιδιωτικό συνεργείο και οι αρμόδιες Υπηρεσίες έχουν απλώς τον ρόλο του επόπτη.

Η τελευταία εξέλιξη με το νόμο 4829/2021, άρθρο 20, που απειλεί να απογυμνώσει την ΥΣΜΑ από το έμπειρο προσωπικό της, δεικνύει τις προθέσεις της πολιτικής ηγεσίας. Σύμφωνα με το άρθρο 20 του νόμου αυτού η ΥΣΜΑ, στην οποία υπηρετούν αποκλειστικά συνάδελφοι με απόσπαση από άλλες υπηρεσίες, βγαίνει από το καθεστώς εξαίρεσης που ίσχυε μέχρι τώρα για τις αποσπάσεις και το σύνολο του προσωπικού της θα πρέπει, μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 2022, να επιστρέψει στις οργανικές του θέσεις σε άλλες Υπηρεσίες.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, μετά από σειρά ανακοινώσεων που εστίαζαν στην τήρηση των νόμιμων διαδικασιών και κατόπιν της δημοσιοποίησης της Σύμβασης με την κατάθεσή της στην ελληνική Βουλή, συνέταξε και κατέθεσε «Αίτημα αναπομπής και ακύρωσης της Απόφασης ΓΔΑΠΚ-ΓΔΑΜΤΕ με τίτλο «Έγκριση μελέτης διαμόρφωσης διαδρομών στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης για άτομα με δυσκολία στην κίνηση»,  καταγράφοντας εμπεριστατωμένα τη σωρεία παραβιάσεων της νομοθεσίας περί Συμβάσεων του δημοσίου, του Ν. 3028/02, του Οργανισμού του ΥΠΠΟΑ και του κανονιστικού πλαισίου περί μελετών και εκτέλεσης αρχαιολογικών έργων (28/7/2021).

Δεν έχουμε λάβει καμία απάντηση στο 15σέλιδο αναλυτικό Αίτημά μας. Έμμεση παραδοχή ότι οι αιτιάσεις μας στο Αίτημα Αναπομπής και Ακύρωσης είναι απολύτως τεκμηριωμένες, αποτελεί η νέα Υπουργική Απόφαση 460300/28-9-2021 για την έγκριση της αρχικής ιδέας για την δυτική πρόσβαση της Ακρόπολης, που εκδόθηκε με όρους όπως: «Να περιλαμβάνει α) αρχαιολογική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση (υφιστάμενη κατάσταση, οικοδομικές φάσεις, ιστορικό επεμβάσεων), β) πρόταση της αποκατάστασης της πρόσβασης με αρχιτεκτονική, στατική, γεωτεχνική και υδραυλική μελέτη (…) Να συμπεριλάβει την αποκατάσταση και την ανάδειξη των σωζόμενων καταλοίπων όλων των οικοδομικών φάσεων της προσπέλασης (μυκηναϊκών, αρχαϊκών, κλασικών, ρωμαϊκών, υστερορωμαϊκών κ.λ.π.) (…)1.5 Να αποδίδει το σύνολο των απαραίτητων επεμβάσεων με το βαθμό εξειδίκευσης που απαιτείται». Επιβεβαιώνονται λοιπόν πλήρως τα επιχειρήματα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για τις ελλείψεις στις μελέτες και την μη τήρηση οποιασδήποτε κανονιστικής διαδικασίας στην έγκριση και την εκτέλεση του έργου.
Ακόμη όμως κι αν κάποια από τα θεσμικά ατοπήματα θεραπευτούν στην πορεία των επόμενων έργων, παραμένει εκκρεμές το ζήτημα του αν οι Υπηρεσίες θα λειτουργούν κατ’ αρμοδιότητα ή θα υποκαθίστανται από την πολιτική ηγεσία. Αν θα μπορούν να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν τα έργα επί μνημείων, όπως είναι η αρμοδιότητά τους ή αν το έργο τους θα υποκαθίσταται από ορισμένες ή μη ορισμένες Επιτροπές ή από την βούληση ιδιωτικών Ιδρυμάτων ή τοπικών παραγόντων. Αν οι Μελέτες που κατατίθενται στα συλλογικά όργανα και οι συνακόλουθες αποφάσεις των οργάνων αυτών θα είναι ουσιαστικές ή προσχηματικές. Αν θα εξαρτώνται από την ποιότητα της Μελέτης ή από το ποιος την υποστηρίζει κι αν υπάρχει ενδιαφέρον της πολιτικής ηγεσίας ή κάποιου τρίτου φορέα για αυτήν. Το παράδειγμα του έργου των διαστρώσεων στην Ακρόπολη, το παράδειγμα του Σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης, το παράδειγμα της εμπλοκής του σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ στον σχεδιασμό για τα  μνημεία και στην κατεύθυνση των χρηματοδοτήσεων είναι η αποτύπωση της νέας κατάστασης που θέλει να επιβάλλει η πολιτική ηγεσία στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Όπως συμβαίνει ήδη στον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού, απώτερος στόχος είναι να αποκοπούν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, τα μεγάλα Μουσεία, οι μείζονες αρχαιολογικοί χώροι, ο σχεδιασμός για τη διαχείρισή τους και η διαχείριση των κονδυλίων σε φορείς εκτός της δομής της ΓΔΑΠΚ, ενώ οι υπηρεσίες της ΓΔΑΠΚ να παραμείνουν ένας εκτελεστικός βραχίονας για τις γραφειοκρατικές εργασίες, υποχρηματοδοτημένες, υποστελεχωμένες, χωρίς τη δυνατότητα να επιτελέσουν το παραγωγικό έργο τους.

Το τελευταίο εξάμηνο τον Σύλλογο απασχόλησε και απασχολεί επίσης το θέμα της ανέγερσης του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων και της αναβάθμισης-επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Πρόκειται για δύο έργα εμβληματικά και απαραίτητα για την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Η πολιτική ηγεσία επέλεξε, και στις δύο περιπτώσεις, να εκκινήσει μη σύννομες διαδικασίες για την εκπόνησή τους, οι οποίες συνδέονται με την παράκαμψη των καθ΄ ύλην αρμόδιων Υπηρεσιών και του σχετικού θεσμικού πλαισίου. Και στις δύο περιπτώσεις, με τον μανδύα της «ιδιωτικής δωρεάς» παρακάμπτεται όλο το θεσμικό πλαίσιο των δημόσιων διαγωνισμών για αρχιτεκτονικά έργα, και οι ιδιώτες χορηγοί επιλέγουν τους μελετητές, οι οποίοι εν συνεχεία θα πληρωθούν από δημόσιο χρήμα! Είναι προφανές ότι και τα δύο εμπλεκόμενα Ιδρύματα (Ίδρυμα Αικ. Λασκαρίδη και Ίδρυμα Ν.Σ. Λαιμού) θα έχουν αξιώσεις για την εκπροσώπησή τους στη Διοίκηση των Μουσείων, μετά την ίδρυσή τους ως ΝΠΔΔ.

Για το θέμα αυτό ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εξέδωσε ανακοινώσεις, παρενέβη στα Συμβούλια, συνάντησε τα κοινοβουλευτικά κόμματα και κατάφερε να προχωρήσει σε διαμόρφωση κοινού πλαισίου και κοινής δράσης με τον ΣΑΔΑΣ (Σύλλογο Αρχιτεκτόνων). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κοινοβουλευτικές απαντήσεις της πολιτικής ηγεσίας δεν απαντούν στο θεσμικό θέμα της παράκαμψης της σχετικής νομοθεσίας και της χρήσης νόμων που έχουν καταργηθεί. Παρά την ίδρυση κυβερνητικής επιτροπής για το έργο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, οι αιτιάσεις μας δεν έχουν απαντηθεί.

Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να υψώσουμε τοίχο αντίστασης, με συλλογικό τρόπο. Θετική έκβαση είχε η διαμαρτυρία για αντίστοιχη προσπάθεια απόσπασης αρμοδιοτήτων της ΕΦΑ Αθηνών στους αρχαιολογικούς χώρους της Ακαδημίας Πλάτωνος και στο λόφο Φιλοπάππου, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης με τον Δήμο Αθηναίων και την εταιρεία ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΕ, που συντάχθηκε από τον Δήμο. Να σημειώσουμε ότι η αποκάλυψη και η διαμαρτυρία ενάντια σε αυτή την κίνηση, που απέβη νικηφόρα, ξεκίνησε από το προσωπικό της ΕΦΑΠΑ όλων των ειδικοτήτων. 

    4.3 Υποστελέχωση-υποχρηματοδότηση

Η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας είναι δύο παράγοντες που οδηγούν συχνά στο να δυσκολεύεται να υλοποιήσει το παραγωγικό της έργο, ώστε μετά να παρουσιάζεται ως «ανεπαρκής» Υπηρεσία από την πολιτική ηγεσία.

Μείζον ζήτημα θα πρέπει να αποτελέσει για τον Σύλλογο η πρόσληψη μόνιμου προσωπικού όλων των ειδικοτήτων για τις ανάγκες των υπηρεσιών της ΓΔΑΠΚ και τη στελέχωση των Εφορειών Αρχαιοτήτων ιδίως της περιφέρειας. Οι προσλήψεις των τελευταίων ετών δεν ισοσταθμίζουν καν τις συνταξιοδοτήσεις, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου προσλήψεις μόνιμου εργατοτεχνικού προσωπικού. Το απαιτούμενο μόνιμο προσωπικό δεν μπορεί να αναπληρώνεται μονίμως με τους ΙΔΟΧ που προσλαμβάνονται συνήθως για συγκεκριμένα έργα, αλλά καταλήγουν να καλύπτουν τις κενές οργανικές θέσεις των υπηρεσιών της ΓΔΑΠΚ. Σε καμία περίπτωση, επίσης, δεν καλύπτονται με θέσεις πρακτικής άσκησης μέσω ΟΑΕΔ, υπαλλήλων που επιπλέον εργάζονται με ελάχιστους μισθούς και ελλιπή εργασιακά δικαιώματα.

Την ίδια στιγμή, έχει προκύψει πρόβλημα με το ΙΔΟΧ προσωπικό για την εκτέλεση ανασκαφών και έργων τεκμηρίωσης, συντήρησης, αποκατάστασης, αναστήλωσης, έκθεσης και εν γένει ανάδειξης μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, η δαπάνη μισθοδοσίας των οποίων καλύπτεται τόσο από το Εθνικό ΠΔΕ όσο και από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Οι εξαιρέσεις στις διαδικασίες πρόσληψης προσωπικού στα αρχαιολογικά έργα έχουν κατοχυρωθεί με σειρά νομοθετημάτων, ακριβώς για να εξασφαλιστεί η επιτυχής υλοποίηση των εξειδικευμένων αρχαιολογικών έργων, την αναπτυξιακή διάσταση των οποίων κανείς δεν έχει παραγνωρίσει. Προσφάτως, με έγγραφο του Υπουργείου Εσωτερικών θεωρήθηκε ότι το προσωπικό αυτό δεν εμπίπτει στην εξαίρεση του 8μηνου περιορισμού, με αποτέλεσμα πολλά έργα να βρίσκονται μπροστά στον κίνδυνο να μείνουν χωρίς προσωπικό, ενώ τίθεται σε κίνδυνο η ίδια η διαδικασία της αυτεπιστασίας των αρχαιολογικών έργων. Για το θέμα αυτό ο ΣΕΑ απέστειλε επιστολή στα συναρμόδια Υπουργεία και έχει ζητήσει συνάντηση από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών.

Προβλήματα προκύπτουν στα έργα αυτεπιστασίας λόγω της υποχρηματοδότησης (χαρακτηριστικό ότι ακόμη δεν έχουν κατατεθεί κονδύλια στο ΠΔΕ) και της έλλειψης ΠΥΣ.

Μεγάλο πρόβλημα εμφανίζεται και στα Τμήματα Διοικητικού και ιδίως τα λογιστήρια των Υπηρεσιών, που αποτελούν νευραλγικές υπηρεσίες και έχουν ελάχιστο προσωπικό. Αντί να προβεί σε ενίσχυση του προσωπικού αυτού, με μόνιμες και έκτακτες προσλήψεις, με ευθύνη του Υπηρεσιακού Γραμματέα οι Περιφερειακές Υπηρεσίες της ΓΔΑΠΚ χάνουν προσωπικό προς όφελος της ΚΥ του ΥΠΠΟΑ! Οι αυθαίρετες μετακινήσεις προσωπικού, αντί της κάλυψης κενών οργανικών θέσεων, είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται εδώ και καιρό και οφείλει να σταματήσει. Ξεκίνησε με τη λογική της «έκτακτης κατάστασης», όμως εδώ και 2 χρόνια δεν δίνεται καμία λύση και απλώς διαιωνίζεται το πρόβλημα.

Φαίνεται ότι οι μετακινήσεις προσωπικού κατά το δοκούν αρχίζει να αποτελεί πάγια τακτική στο ΥΠΠΟΑ, που επεκτείνεται σε όλους τους κλάδους, την ίδια στιγμή που δεν γίνεται καμία σοβαρή προσπάθεια για νέες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, ούτε καν για προσλήψεις έκτακτου προσωπικού (εκτός των έργων ΕΣΠΑ). Πρόκειται για μια προσπάθεια να αποψιλωθούν οι Υπηρεσίες από προσωπικό για να αναγκαστούν να ιδιωτικοποιήσουν λειτουργίες τους.

Ταυτόχρονα, το 2022 φαίνεται ότι είναι μια χρονιά απόλυτης υποχρηματοδότησης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, όπως φάνηκε και στην κατάρτιση του προϋπολογισμού 2022 στην ελληνική Βουλή (ανακοίνωση ΣΕΑ 16/12/2021) και πλέον στην πράξη, αφού τα κονδύλια που έχουν φτάσει στις υπηρεσίες είναι ελάχιστα στον Τακτικό Προϋπολογισμό και ανύπαρκτα στο ΠΔΕ.
 

 
⇨ Ο ΣΕΑ συνέχισε με συνέπεια τον αγώνα για την προστασία του μείζονος σημασίας αρχαιολογικού χώρου του Σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης, για να σταματήσει τις καταστροφικές για τις αρχαιότητες και για το τεχνικό έργο επιλογές της κυβέρνησης και της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ. Ο αγώνας ήταν και είναι πολύ μεγάλος και δόθηκε με υποδειγματικό τρόπο: Με πλήρη επιστημονική αρχαιολογική και τεχνική, αλλά και οικονομική τεκμηρίωση. Με τη συστράτευση άλλων πρωτοβάθμιων σωματείων του ΥΠΠΟΑ, της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, του ICOMOS, της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ειδικών επιστημόνων από το εξωτερικό, αλλά και καλλιτεχνών. Με απεύθυνση στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης και συστράτευση με την «Κίνηση Πολιτών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς». Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι οργανώθηκαν κινητοποιήσεις των πολιτών της Θεσσαλονίκης που ήταν ιδιαίτερα μαζικές, όπως και το ότι η βούληση των πολιτών της Θεσσαλονίκης αποτυπώθηκε σε δημοσκοπήσεις πλειοψηφικά υπέρ της κατά χώραν τοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Εξαιρετικά σημαντικό ήταν και το ψήφισμα της Διεθνούς Συνέλευσης του ICOMOS, που αποφασίστηκε με συντριπτική πλειοψηφία, όπως και το Heritage Alert που εκδόθηκε για το θέμα.

Είναι πραγματικά απογοητευτικό ότι μετά από όλα τα παραπάνω, η κυβέρνηση επέμεινε στον καταστροφικό της σχεδιασμό. Είναι επίσης απογοητευτικός ο τρόπος που στάθηκε η πλειονότητα των μελών του ΚΑΣ απέναντι στην τοποθέτηση εκατοντάδων επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το θέμα δίχασε την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο εξέδωσε μια οριακή απόφαση (με διαφορά μίας ψήφου), το σκεπτικό της οποίας βασίζεται σε παραπλανητικά και ψευδή δεδομένα που παρασχέθηκαν από την Αττικό Μετρό ως προς το χρονοδιάγραμμα, το κόστος και τις δήθεν επισφάλειες της κατασκευής του Σταθμού με την κατά χώραν διατήρηση. Τα στοιχεία αυτά αναιρέθηκαν πριν καν στεγνώσει το μελάνι της (με μία ψήφο πλειοψηφίας) απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ, όπως έχει επισημανθεί από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων και την Κίνηση Πολιτών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Με βάση τα νέα δεδομένα, ο ΣΕΑ μαζί με άλλα 4 πρωτοβάθμια σωματεία, καθώς και την Κίνηση Πολιτών καταθέσαμε αίτηση ακύρωσης και αναστολής της Υπουργικής Απόφασης απόσπασης των αρχαιοτήτων, που εκδόθηκε με άλλες πλημμέλειες και παραβιάσεις της αρχαιολογικής νομοθεσίας. Ταυτόχρονα είναι σε ισχύ η απεργία-αποχή του ΣΕΑ και της ΠΕΣΑ από κάθε διαδικασία απόσπασης των σημαντικών αρχαιοτήτων. Η ευθύνη όσων συνετέλεσαν και συντελούν στην καταστροφή του μοναδικού μνημειακού συνόλου που αποκαλύφθηκε στο σταθμό Βενιζέλου είναι μεγάλη. Και δυστυχώς η ευθύνη αυτή καταλογίζεται και σε μέλη του Συλλόγου  που ενεργούν αντίθετα με τις νόμιμες αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης και εν γένει τους σκοπούς του Σωματείου. Υπενθυμίζεται ότι χρέος των μελών του Συλλόγου είναι η υπεράσπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς του ελληνικού λαού έναντι οποιασδήποτε επιβολής, υποβάθμισης ή συκοφάντησης.

Δυστυχώς ο Σύλλογος επιβεβαιώθηκε στο ότι επρόκειτο για ένα πραγματικό έγκλημα κατά των αρχαιοτήτων με οικονομικές και πολιτικές σκοπιμότητες: βρισκόμαστε στον Μάιο 2022 και –όπως εγκαίρως είχαμε προειδοποιήσει- οι αρχαιολογικές εργασίες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη και δεν έχει καν ξεκινήσει το κατασκευαστικό τμήμα του Σταθμού. Με την αλλαγή σχεδιασμού, η καθυστέρηση μεταφέρεται και στους υπόλοιπους 12 σταθμούς της βασικής γραμμής του Μετρό. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ο ανάδοχος του έργου αποζημιώνεται με παχυλές αποζημιώσεις, με τη σύμφωνη γνώμη της Αττικό Μετρό, από το 2019 ως σήμερα. Το έργο δεν θα είναι έτοιμο ως το τέλος του 2023, οπότε και τελειώνει η κοινοτική χρηματοδότηση, και θα χρειαστούν πρόσθετοι εθνικοί πόροι. Όλα αυτά συνθέτουν ένα έγκλημα εις βάρος της ιστορίας της πόλης, των πολιτών που ταλαιπωρούνται χωρίς μέσο σταθερής τροχιάς και του δημόσιου χρήματος. Το ΔΣ του ΣΕΑ έχει πάρει την απόφαση να συγκροτήσει έναν φάκελο με όλα τα στοιχεία της οικονομικής ζημίας και να τα καταθέσει σε αρμόδιο Εισαγγελέα για διερεύνηση.

Η μάχη αυτή δεν αφορά μόνο την Θεσσαλονίκη ή τις συγκεκριμένες αρχαιότητες. Είναι σαφές ότι προσπαθεί να επιβληθεί μια νέα αντίληψη, που δεν αναγνωρίζει ούτε την ύπαρξη ακίνητων αρχαιοτήτων, ούτε την προτεραιότητα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στο πλαίσιο δημόσιων ή ιδιωτικών τεχνικών έργων. Η αντίληψη αυτή, που προσπαθεί να επιβληθεί επιστημονικά, νομικά και θεσμικά με όλα αυτά τα τετελεσμένα, αντιμετωπίζει τις αρχαιότητες όχι ως αντικείμενο προστασίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα και το Ν. 3028/02, αλλά ως «εμπόδιο». Η υπόθεση του σταθμού Βενιζέλου δεν είναι μεμονωμένη: η ίδια λύση έχει επιλεγεί και για το Γυαλί Νισύρου, όπου το ΚΑΣ ενέκρινε την απόσπαση και μεταφοράς σε άλλη θέση ενός μοναδικού νεολιθικού αψιδωτού κτιρίου, προκειμένου να επεκταθεί η εξορυκτική δραστηριότητα ιδιωτικής εταιρείας στη θέση της νεολιθικής κατοίκησης! (ανακοίνωση ΣΕΑ 7/7/2020 και 13/12/2021).

⇨ Στον αντίποδα στάθηκε η απόφαση για την προστασία της αρχαίας Κορώνης και την αποτροπή της διέλευσης της επαρχιακής οδού Ριζόμυλου - Κορώνης από την καρδιά μιας από τις σημαντικότερες αρχαίες μεσσηνιακές πόλεις. Σε αυτή την περίπτωση, τόσο οι Υπηρεσίες όσο και τα μέλη του ΚΑΣ ζήτησαν αλλαγές στο σε εξέλιξη τεχνικό έργο οδοποιίας, προκειμένου να προστατευτεί ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, χωρίς να ληφθεί υπ' όψιν το κόστος της τεχνικής λύσης, όπως ακριβώς προβλέπει ο Ν. 3028/02 (ανακοίνωση ΣΕΑ 23/4/2021).

⇨ Μια ακόμη σημαντική μάχη είναι αυτή της προστασίας του τοπίου των αρχαιολογικών χώρων με την αποτροπή εγκατάστασης πάρκων ανεμογεννητριών εντός ή στα όρια κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων, λόγω έμμεσης βλάβης των μνημείων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των ανεμογεννητριών στην Κοιλάδα των Μουσών, όπου παρά την αντίθεση των τοπικών Δήμων, των πολιτών, της Εφορείας Αρχαιοτήτων και ξένων επιστημόνων, που εκφράστηκε στο ΚΑΣ, η εγκατάσταση εγκρίθηκε (ανακοίνωση ΣΕΑ 26/8/2020). Το ίδιο συνέβη και με τις ανεμογεννήτριες στο Νημποριό της Εύβοιας: παρότι η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ αναγκάστηκε να συμμορφωθεί με το άρθρο 12 του Αρχαιολογικού Νόμου, εισάγοντας στο ΚΑΣ την κήρυξη-οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου των αρχαίων λατομείων, εν συνεχεία ενέκρινε την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο όριο του χώρου των λατομείων και σε οπτική επαφή με αυτές (ανακοίνωση ΣΕΑ 8/2/2022).

Επιτυχής ήταν η έκβαση στην περίπτωση της πρότασης εγκατάστασης ανεμογεννητριών σε 14 μικρές και ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου, εις βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά κυρίως του φυσικού περιβάλλοντος και της πανίδας, που περιλάμβανε πολλά προστατευόμενα είδη πουλιών (ανακοίνωση ΣΕΑ 27/11/2020). Ο ΣΕΑ συμμετείχε σε ενέργειες σε συντονισμό με άλλους φορείς προστασίας τους περιβάλλοντος, καθώς και τους τοπικούς Δήμους, που οδήγησαν τελικά στην απόρριψη της καταστροφικής εγκατάστασης από το Υπουργείο Περιβάλλοντος.

⇨ Ανακοίνωση εξέδωσε ο Σύλλογος (29/8/2020) επίσης για το πρωτοφανές περιστατικό της παράνομης ανέλκυσης δύο ενάλιων ευρημάτων και τη μεταφορά τους με ιδιωτικό σκάφος σε αποθήκη εφοπλιστή, πράξη για την οποία ενημερώθηκε η Υπουργός Πολιτισμού και ο Δήμαρχος της περιοχής, χωρίς να την αποτρέψουν ή να την καταγγείλουν, ούτε καν όταν το θέμα δημοσιοποιήθηκε. Πρόκειται για πολύ επικίνδυνες πρακτικές που υπονομεύουν όχι απλώς τον αρχαιολογικό νόμο, αλλά τον πυρήνα της ισονομίας στην χώρα μας.
 

 
Αντιμετωπίσαμε σοβαρό πρόβλημα δυσλειτουργίας του Α΄ Υπηρεσιακού Συμβουλίου, που εντάθηκε λόγω των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας. Με διαδοχικές ανακοινώσεις, συναντήσεις με τον Υπηρεσιακό Γραμματέα και τελικά επιστολή στο Υπουργείο Εσωτερικών, κανονικοποιήθηκε τελικά η λειτουργία του Α Υπηρεσιακού Συμβουλίου μονίμων και ΙΔΑΧ, ενώ τον Ιούνιο 2021 ολοκληρώθηκε η μακρά διαδικασία αναγνώρισης της προϋπηρεσίας όλων σχεδόν των ΙΔΑΧ συναδέλφων και συναδελφισσών, που ήταν εκκρεμής για 5 χρόνια, με σαφή ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών. Με την έκδοση των σχετικών αποφάσεων αποκαθίσταται τόσο η μισθολογική εξέλιξη συναδέλφων, πολλοί από τους οποίους παρέμεναν καθηλωμένοι στον εισαγωγικό βαθμό, όσο και η βαθμολογική εξέλιξη των ΙΔΑΧ συναδέλφων με πολύχρονη προϋπηρεσία.

Η εξέλιξη αυτή δρομολογήθηκε, μετά τις επίμονες παρεμβάσεις, παραστάσεις και επιστολές του ΣΕΑ, τόσο προς τον Υπηρεσιακό Γραμματέα του ΥΠΠΟΑ (30/7/20, 28/9/20, 11/12/20, 9/2/21), όσο και προς το Υπουργείο Εσωτερικών στις 28/5/2021. Η εξέλιξη της υπόθεσης, σε αντίθεση με την αβελτηρία πολλών προηγούμενων ετών, αποδεικνύει ότι οι «δικαιολογίες» που ακούγονταν ως τότε για την εκκρεμότητα ήταν προφάσεις εν αμαρτίαις. Στην πραγματικότητα, οι αναγνωρίσεις προϋπηρεσίας εκκρεμούσαν από το 2016 και εξής, λόγω της διαχρονικής απροθυμίας και αδιαφορίας εκ μέρους της εκάστοτε ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ. Είναι επίσης σαφές ότι η τεράστια αυτή καθυστέρηση και οι συνέπειές της στη μισθολογική και βαθμολογική εξέλιξη των συναδέλφων μας θα είχαν αποφευχθεί, αν το Α' Υπηρεσιακό Συμβούλιο απλώς λειτουργούσε εξ αρχής με σταθερότητα και συστηματικότητα, για την έγκαιρη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Καθοριστικής σημασίας υπήρξε και η έγκαιρη παρέμβαση του ΣΕΑ, όταν στις αρχές του 2022 και λίγες μέρες πριν τις εκλογές για την ανάδειξη αιρετών εκπροσώπων στα Συμβούλια, η Διοίκηση του ΥΠΠΟΑ επιχείρησε να επιβάλει μια ανήκουστη πρακτική: τη λειτουργία του Α΄ Υπηρεσιακού Συμβουλίου με μη νόμιμη σύνθεση και χωρίς αιρετούς αντιπροσώπους! Χάρη στις ενέργειες του Συλλόγου η εξέλιξη αυτή αποφεύχθηκε και η λειτουργία του Α' ΥΣ επανήλθε στις 7/4.

Σχετικά με τα κριτήρια επιλογής στις θέσεις ευθύνης της ΓΔΑΠΚ: Σε συνέχεια της με αρ.πρωτ. 238/16-9-2020 επιστολής που αποστείλαμε στην Υπουργό σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 45 του Ν. 4674/2020 και τον καθορισμό των θέσεων ευθύνης της ΓΔΑΠΚ, του κλάδου ΠΕ Αρχαιολόγων και των συναφών κλάδων, ως θέσεων που απαιτούν ειδικές επιστημονικές γνώσεις, πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη με την πολιτική ηγεσία στις 2/11/2020. Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού απέστειλε σχετική επιστολή στον Υπουργό Εσωτερικών και ο κλάδος αναγνωρίστηκε με απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών ως κλάδος που απαιτεί ειδικές επιστημονικές γνώσεις, προκειμένου αυτό να ληφθεί υπόψη στις κρίσεις σε θέσεις ευθύνης. Στην ίδια συνάντηση θέσαμε και το θέμα των κρίσεων σε θέσεις ευθύνης των υπηρεσιών της ΓΔΑΠΚ, καθώς έχει παρέλθει περισσότερο από μια δεκαετία που αυτές δεν έχουν πραγματοποιηθεί. Η Υπουργός επεσήμανε ότι οι κρίσεις Διευθυντών θα ξεκινούσαν το καλοκαίρι του 2021, όμως αυτό δεν συνέβη. Οι επαναλαμβανόμενοι διορισμοί στις θέσεις Διευθυντών αι Τμηματαρχών είναι μια απαράδεκτη πρακτική για τον δημόσιο τομέα: ισχυροποιεί την πολιτική ηγεσία, ευνοεί την αναξιοκρατία, προκαλεί πλείστα προβλήματα στις Υπηρεσίες και τους συναδέλφους-ισσες. Η διαιώνιση αυτής της κατάστασης μόνο τυχαία δε μπορεί να χαρακτηριστεί.

Ο ΣΕΑ πραγματοποίησε παρέμβαση επίσης για καθυστερήσεις στην έγκριση των επιδημιών των συναδέλφων-ισσων και συνάντηση με την Επιτροπή Επιδημιών για διάφορα ζητήματα που είχαν προκύψει.

Πραγματοποιήθηκε επίσης συνάντηση με τη νέα Πρόεδρο του ΟΔΑΠ όπου συζητήθηκαν τα θέματα της χρηματοδότησης Υπηρεσιών, της εκδοτικής παραγωγής, των αμοιβών των συναδέλφων-ισσών μέσω ΟΔΑΠ (αποζημίωση επιδημίας, καταδυτικά, αμοιβή γραμματέων και μελών Κεντρικών Συμβουλίων), της ακίνητης περιουσίας και του ηλεκτρονικού εισιτηρίου (αναλυτικά βλ. ενημερωτική εγκύκλιο ΣΕΑ 18/1/2022).
 

 
Τα φαινόμενα αυταρχισμού έχουν ενταθεί τόσο από την πολιτική ηγεσία, όσο και –δυστυχώς- εντός των Υπηρεσιών. Τα παραδείγματα είναι πολλά, από τις δημόσιες επιθέσεις της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού σε Διευθυντές Υπηρεσιών μέχρι και την προσπάθεια παρέμβασης του ΓΓ στις θερινές άδειες του προσωπικού των υπηρεσιών της ΓΔΑΠΚ (βλ. ανακοίνωση ΣΕΑ 20/7/2020), αλλά και τις αυθαίρετες αλλαγές Διευθυντών και αναπληρωτών Διευθυντών στις Υπηρεσίες, με υπογραφή Υπηρεσιακού Γραμματέα.

Θεωρούμε ότι η επί 10ετία πλέον απουσία κρίσεων σε θέσεις ευθύνης της ΓΔΑΠΚ έχει παραγάγει μια σειρά από αρνητικά αποτελέσματα, που δεν προάγουν ούτε την ανεξάρτητη λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ούτε την καλλιέργεια κλίματος αξιοκρατίας και ισότιμης αντιμετώπισης εντός των Υπηρεσιών.

Επειδή τα κρούσματα αυταρχισμού και μη υπηρεσιακής συμπεριφοράς εντοπίζονται και μέσα στις Υπηρεσίες, ενώ υπάρχουν και ζητήματα ισότιμης μεταχείρισης των ΙΔΟΧ συναδέλφων-ισσών, το ΔΣ του ΣΕΑ πιστεύει ότι θα έπρεπε το Σώμα να αποφασίσει τη σύνταξη, από κοινού και με τον ΣΕΚΑ, ενός Κώδικα Δεοντολογίας για την υπηρεσιακή και επιστημονική συμπεριφορά, ως οδηγό για την αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών που δεν τιμούν την Υπηρεσία.
 

 
Το μισθολογικό ζήτημα θα πρέπει να αναδειχθεί σε μείζον ζήτημα του Συλλόγου το επόμενο διάστημα, τόσο λόγω της ακρίβειας στα βασικά αγαθά και της αύξησης του κόστους ζωής, όσο και λόγω της υποστελέχωσης των υπηρεσιών που έχει οδηγήσει σε υπερεργασία τους εναπομείναντες υπαλλήλους.

Για το λόγο αυτό τα μισθολογικά αιτήματα συγκεντρώθηκαν σε μια ενιαία ανακοίνωση, με βάση την οποία ζητήσαμε συνάντηση από την πολιτική ηγεσία. Συγκεκριμένα ζητάμε:
-Τη θεσμοθέτηση ειδικού μισθολογίου - βαθμολογίου για τον Κλάδο μας, που αναγνωρίστηκε ως επιστημονικός, ο οποίος απαιτεί ειδικές επιστημονικές γνώσεις, σε εφαρμογή του άρθρου 45 του Ν. 4674/2020  και με απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών. Το νέο μισθολόγιο πρέπει να προβλέπει αποδοχές που θα αντιστοιχούν στα αυξημένα επιστημονικά προσόντα που διαθέτουμε και την επιστημονική/ερευνητική εργασία που διεξάγουμε παράλληλα με τα διοικητικά μας καθήκοντα. Το νέο μισθολόγιο πρέπει να αντισταθμίσει τις εισοδηματικές απώλειες από την κατάργηση του επιστημονικού επιδόματος με τους μνημονιακούς νόμους και να προσφέρει αξιοπρεπή διαβίωση στα στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, τα οποία καλούνται να υπηρετούν σε όλη την ελληνική επικράτεια, ενίοτε και μακριά από τη μόνιμη κατοικία τους. Μέχρι την κατάρτιση και εφαρμογή του ειδικού μισθολογίου επιβάλλεται η άμεση αναβάθμιση των αποδοχών μας με τη χορήγηση:
 
Α) επιδόματος δημιουργίας και ενημέρωσης βιβλιοθήκης και συμμετοχής σε συνέδρια (όπως χορηγείται σε γιατρούς του ΕΣΥ, σε μέλη ΔΕΠ/ ερευνητές, σε δικαστικούς λειτουργούς)
Β) ειδικό ερευνητικό επίδομα που ήδη λαμβάνουν τα μέλη, κάθε βαθμίδας, του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού των Πανεπιστημίων
Για το θέμα του ειδικού μισθολογίου/βαθμολογίου ο Σύλλογος θα καταθέσει επεξεργασμένη πρόταση το επόμενο διάστημα.

 -Μισθολογική  αναγνώριση της συναφούς προϋπηρεσίας των συναδέλφων και συναδελφισσών, η οποία αναγνωρίστηκε βαθμολογικά ως συναφής με βάση τις διατάξεις του ΠΔ 69/16 και του Ν.4369. Ζητάμε νομοθετική ρύθμιση για να επιλυθεί άμεσα το θέμα αυτό, που έχει ως άμεση συνέπεια συνάδελφοι/ισσες να εργάζονται με μισθό που δεν αντιστοιχεί στην πολύχρονη προϋπηρεσία τους. Σας γνωρίζουμε ότι ο Σύλλογος προτίθεται να καλύψει τους συναδέλφους/ισσες προκειμένου να διεκδικήσουν το θέμα αυτό και νομικά.

-Καταβολή του ανθυγιεινού επιδόματος στον κλάδο, καθώς η εργασία μας σε ανασκαφές, αναστηλώσεις, αυτοψίες, ακόμη και σε σπήλαια ή σε ενάλιες αρχαιότητες, πραγματοποιείται σε αντίξοες συνθήκες. Παρατηρείται μάλιστα το παράδοξο να λαμβάνουν ανθυγιεινό επίδομα κλάδοι εργαζομένων, που εργάζονται στις ίδιες συνθήκες και στα ίδια κλιμάκια με τους αρχαιολόγους και τις συναφείς ειδικότητες, ενώ ο κλάδος μας δεν το δικαιούται, καθώς ουδέποτε εκδόθηκε η σχετική Υπουργική Απόφαση.

 -Καταβολή αμοιβής για την υπερεργασία όλων των συναδέλφων. Κατά το έτος 2021 εκδόθηκαν αποφάσεις του ΥΠΠΟΑ για την καταβολή υπερωριακής εργασίας στους συναδέλφους/ισσες της Κεντρικής Υπηρεσίας, ενώ προβλέφθηκε και η αμοιβή από τον ΟΔΑΠ των συναδέλφων/ισσών που απασχολούνται εκτός ωραρίου εργασίας στα Κεντρικά Γνωμοδοτικά Συμβούλια. Για λόγους δίκαιης, ισόνομης και χωρίς διακρίσεις αντιμετώπισης των συναδέλφων/ισσών απαιτείται η πρόβλεψη δέσμευσης ποσού για το 2022 για την καταβολή υπερωριακής απασχόλησης σε όσους υπαλλήλους εργάζονται πέραν του νομίμου ωραρίου τους  στις Περιφερειακές και Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, όπου προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες υπηρεσιακές υποχρεώσεις και την έλλειψη προσωπικού, αναγκάζονται να εργάζονται υπερωριακά ακόμη και τα Σαββατοκύριακα.
 

 
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων ένωσε τη φωνή του με τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και καταδικάζει απερίφραστα την αλλαγή της χρήσης και τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης από μουσείο (επισκέψιμο μνημείο) σε τζαμί με δύο ανακοινώσεις (10/7/2020 και 24/7/2020), ενώ αντίστοιχη ανακοίνωση εκδώσαμε και για τη Μονή της Χώρας, μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO (31/8/2020).

Ο Σύλλογος παρενέβη με ανακοίνωση και για την δύσοσμη υπόθεση του πρώην καλλιτεχνικού Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Δ. Λιγνάδη, που σήμερα βρίσκεται κατηγορούμενος για υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, και τις ευθύνες της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ που επέλεξε να καταργήσει διαδικασίες ανοιχτών κρίσεων για να τοποθετήσει διορισμένες διοικήσεις σε όλους τους Οργανισμούς του σύγχρονου Πολιτισμού.

Ο ΣΕΑ επίσης στηλίτευσε με ανακοίνωσή του (24/6/2021) τις απολύσεις επτά (7) ΙΔΑΧ εργαζόμενων, με πολύχρονη εργασία (προσλήψεις από το 1997 έως το 2008), από το Ταμείο Αλληλοβοήθειας Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ, ενώ σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4598/2019, όπου προβλέφθηκε το πέρασμα της λειτουργίας του παιδικού σταθμού και της λειτουργίας των κατασκηνώσεων στο ΥΠΠΟΑ και η ένταξη των εργαζομένων στις δομές του, θα έπρεπε ήδη να έχουν ενταχθεί στις προσωποπαγείς θέσεις που είχαν προβλεφθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ο ΣΕΑ επίσης έχει συνταχθεί εξαρχής με τη διαλεύκανση της υπόθεσης της κακοδιαχείρισης του Ταμείου, με διερεύνηση των ευθυνών όσων είχαν διαχρονικά την ευθύνη λειτουργίας του Ταμείου.

Ο ΣΕΑ εξέδωσε ανακοίνωση για το θέμα του άνευ κάθε λογικής υπέρογκου αντιτίμου εισόδου στον Επισκέψιμο Ενάλιο Αρχαιολογικό Χώρο Περιστέρας Αλοννήσου. Το θέμα του υπέρογκου εισιτηρίου, που δεν έχει καμία σχέση ούτε με τις διεθνείς πρακτικές σε καταδυτικούς προορισμούς, ούτε με την πολιτική εισιτηρίου στους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας, και ιδίως τα επιχειρήματα που χρησιμοποιήθηκαν για την αιτιολόγηση της απόφασης αυτής (με αναφορές στο ότι ο αρχαιολογικός χώρος θα πρέπει να «βγάζει τα έξοδά του») ανοίγουν επικίνδυνες ατραπούς: Όπως αναφέραμε και στην ανακοίνωση του ΣΕΑ (11/11/2021): «Η πρόσβαση όλων των πολιτών στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία της χώρας μας αποτελεί πρώτιστο μέλημα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, υποχρέωση και αποστολή του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, για λόγους εκπαίδευσης, ιστορικής μνήμης, ψυχαγωγίας και πρόσβασης όλων στο αγαθό του πολιτισμού. Ταυτόχρονα, μέσα από την προσβασιμότητα στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, τροφοδοτούνται ολόκληροι κλάδοι της ιδιωτικής οικονομίας. Ποτέ μέχρι σήμερα η λογική του Υπουργείου Πολιτισμού δεν ήταν το «χαράτσωμα» μέσω των εισιτηρίων, αφού αυτό δυσχεραίνει την πρόσβαση των πολιτών στα μνημεία εντέλει μειώνει και την ωφέλεια που προσδίδει η πολιτιστική κληρονομιά στο σύνολο της κοινωνίας, αλλά και της οικονομίας».