.png)
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr
Αθήνα, 22/12/2021
Αρ. Πρωτ.: 279
Προς:
- Υπουργό Πολιτισμού
- Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού
ΘΕΜΑ: Σχετικά με την ανακοίνωση «σύμβασης δωρεάς μεταξύ ΥΠΠΟΑ και της οικογένειας Νικολάου και Ειρήνης Λαιμού για την εκπόνηση μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου της αναβάθμισης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου»
Η ανάδειξη-αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, με επέκταση των εγκαταστάσεών του υπογείως, ιδέα που είχε ξεκινήσει να σχεδιάζεται ήδη από τη δεκαετία του 2000, και εξαγγέλθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ήδη στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης το 2019, μας βρίσκει επί της αρχής απολύτως σύμφωνους. Η αδιαφάνεια, όμως στις διαδικασίες και η παράκαμψη των διαδικασιών του νόμου για τα δημόσια έργα και τα έργα πολιτισμού, για ένα τόσο εμβληματικό έργο, μας δημιουργούν πολλά ερωτηματικά. Πόσο μάλλον όταν όλες αυτές οι διαδικασίες εκτυλίσσονται παράλληλα με την διακηρυγμένη πρόθεση από τη μεριά σας για την αλλαγή του νομικού καθεστώτος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου σε ΝΠΔΔ με διορισμένη Διοίκηση από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, πρόθεση που φαίνεται να δρομολογείται με εξίσου αδιαφανείς διαδικασίες.
Με το Δελτίο Τύπου της 21/12/2021, πληροφορηθήκαμε ότι το ΥΠΠΟΑ προτίθεται να προχωρήσει στην εκπόνηση μελέτης «αρχιτεκτονικού προσχεδίου για την αναβάθμιση, ανάδειξη και υπόγεια επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τη λειτουργία του σε συνδυασμό με το κτήριο του Ακροπόλ» (το οποίο παραμένει κλειστό, 18 μήνες μετά την ψήφιση νόμου για τη νομική του μορφή!), καθώς και την «πρόβλεψη δυνατότητας επικοινωνίας του με το συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου». Όμως, δεν γνωρίζουμε μέχρι στιγμής να έχει υπάρξει καμία απόφαση αρμοδίου οργάνου του ΥΠΠΟΑ για τη σκοπιμότητα, τη βιωσιμότητα, τον προϋπολογισμό ή τον απαιτούμενο χρόνο για αυτό το έργο, παρότι έχουν υπάρξει σειρά από μελέτες για το ίδιο θέμα.
Συγκεκριμένα:
- Στις 8/10/2019 είχατε εκδώσει την Υπουργική Απόφαση ΓΔΔΥΗΔ/ΔΔΑΔ/ΤΔΜΠ/540486/41497/40495/13714 για τη «Συγκρότηση επιτροπής για την εκπλήρωση δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου (ΙΣΝ) με αντικείμενο τη χρηματοδότηση εκπόνησης μελέτης σκοπιμότητας για την ανάπλαση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ) και της ευρύτερης περιοχής σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 1γ) του άρθρου 3Α του ν. 4182/2013 (Α΄ 185), όπως αυτό προστέθηκε με το άρθρο 55 του ν. 4557/2018 (Α΄ 139)». Σύμφωνα με δηλώσεις σας στον τύπο η μελέτη αυτή, σε επίπεδο προμελέτης σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, ανατέθηκε σε βρετανική εταιρεία, εκπονήθηκε και παραδόθηκε στο ΥΠΠΟΑ τον Μάρτιο 2021. Η μελέτη ουδέποτε παρουσιάστηκε δημόσια. Από τις 23/3/2021, με επιστολή, σας ζητήσαμε να μας γνωστοποιήσετε τη Μελέτη αυτή, που πρέπει να περιέχει και την εκτίμηση προϋπολογισμού του έργου. Το αίτημά μας παραμένει αναπάντητο.
- Στις 31/8/2020 εκδώσατε την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΑΜΕΕΠ/ΤΑΜΣ/447362/315426/5438/2897/31-8-2020 για την έγκριση εκτέλεσης εργασιών του έργου «Επικαιροποίηση υφιστάμενης γεωτεχνικής έρευνας και μελέτης στο πλαίσιο του έργου της εν υπογείω επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου» απολογιστικά και με αυτεπιστασία από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, την οποία τροποποιήσατε με την ΥΠΠΟA/ΓΔΑΠΚ/ΔΑΜΕΕΠ/ ΤΑΜΣ/640016/453571/7416/4017/11-2021 με λήξη στις 31-12-2020. Πρόκειται για επικαιροποίηση της υφιστάμενης από το 2002 (όταν εκκίνησε η διενέργεια μελετών για την επέκταση εν υπογείω του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου από τις αρμόδιες Υπηρεσίες) γεωτεχνικής έρευνας και μελέτης «Επέκταση Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου - Γεωτεχνική Έρευνα» (Σωτηρόπουλος και Συνεργάτες ΑΤΕ - Μάρτιος 2002), με την εκτέλεση πρόσθετων γεωτεχνικών ερευνών, η οποία πληρώθηκε από ίδιους πόρους του ΥΠΠΟΑ. Δεν γνωρίζουμε αν η Μελέτη παραλήφθηκε, ποια ήταν τα συμπεράσματά της, ούτε γνωρίζουμε να έχει εισαχθεί σε αρμόδιο όργανο για την κατά νόμο γνωμοδότηση.
- Με την ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/ΕΑΜ/Τ∆ΟΥ/521630/368854/7836/2998/24.9.2020 ανατέθηκε απευθείας στην εταιρεία Ι.ΒΕΝΤΟΥΡΑΚΗΣ – Π. ΤΑΒΑΝΙΩΤΗΣ & ΣΙΑ (ΒΕΤΑΠΛΑΝ Α.Ε.Μ.) η εκτέλεση εργασιών του έργου «Προκαταρκτική μελέτη σκοπιμότητας για το κτιριολογικό πρόγραμμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, στο πλαίσιο της μελέτης του έργου της εν υπογείω επέκτασης του», απολογιστικά και με αυτεπιστασία από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ίδιοι πόροι) της οποίας την τύχη επίσης αγνοούμε.
- Η εν λόγω Προμελέτη Σκοπιμότητας και Βιωσιμότητας, που χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αλλά και οι δύο συμπληρωματικές Μελέτες (γεωτεχνική-αρχιτεκτονική) που εκπονήθηκαν με χρήματα του ελληνικού δημοσίου, δεν παρουσιάστηκαν ποτέ δημόσια, δεν είναι γνωστό το περιεχόμενό τους, το φυσικό αντικείμενο του έργου και οι λύσεις που προτείνονται, ούτε γνωρίζουμε να έχουν εισαχθεί ως τώρα για έγκριση σε αρμόδιο όργανο (πχ Συμβούλιο Μουσείων).
- Χωρίς να έχει προηγηθεί άλλη διοικητική πράξη, στις 18-11-2021 εκδώσατε την Υπουργική Απόφαση 5352 «Έγκριση εκπόνησης μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου με τίτλο «Αναβάθμιση, υπόγεια επέκταση και διασύνδεση με το «Ακροπόλ Ακρος» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με δαπάνη της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας με τον διακριτικό τίτλο «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΝΣΛ ΑΜΚΕ», προς το σκοπό δωρεάς της μελέτης προς το Ελληνικό Δημόσιο», στην οποία προβλέπεται η εκπόνηση μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου από τον Δωρητή «για την αναβάθμιση και υπόγεια επέκταση του κτηρίου στο οποίο στεγάζεται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο («ΕΑΜ»), τη λειτουργία του σε συνδυασμό με το κτήριο στο οποίο στεγάζεται το ν.π.ι.δ. με την επωνυμία «ΑΚΡΟΠΟΛ ΑΚΡΟΣ», την πρόβλεψη δυνατότητας επικοινωνίας του με το συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου αυτού».
Μάλιστα, στους όρους της ΥΑ προβλέπεται ο καινοφανής όρος ότι στον εν λόγω διαγωνισμό θα μετάσχουν αποκλειστικά αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού (άρθρο 3, παρ. 2) με προϋπόθεση τη συνεργασία τους με ένα ελληνικό αρχιτεκτονικό γραφείο. Επιπλέον, προβλέπεται ότι η Επιτροπή Αξιολόγησης των αρχιτεκτονικών προτάσεων που θα κατατεθούν, επιτροπή επιστημόνων διορισμένη από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, θα παρακολουθείται και από τον Γενικό Γραμματέα του ΥΠΠΟΑ (!), ένα αμιγώς πολιτικό πρόσωπο.
- Στις 21/12/2021 ενημερώσατε μέσω Δελτίου Τύπου για «σύμβαση, ύψους 650.000 ευρώ, η οποία υπεγράφη από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και την ΑΜΚΕ «Οικογένεια ΝΣΛ» της οικογένειας Νικολάου και Ειρήνης Λαιμού», χωρίς να δώσετε στη δημοσιότητα το κείμενο της Σύμβασης, ούτε να αναφέρετε αν θα ακολουθήσει την νόμιμη διαδικασία των δωρεών, δηλαδή την έγκριση από την ελληνική Βουλή, όπως προβλέπεται.
Δεδομένου ότι:
-Η σκοπιμότητα και η βιωσιμότητα του έργου αυτού, όπως το συνολικό κόστος που θα επωμιστούν οι πολίτες, ο χρόνος του έργου και ο τρόπος με τον οποίο θα εκτελεστεί (πχ για πόσο διάστημα προβλέπεται να παραμείνει κλειστό το κεντρικό μουσείο της χώρας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), καθώς και άλλα στοιχεία που αφορούν την συνολική αστική ανάπλαση και την ζωή των πολιτών στο κέντρο της πόλης (πχ η τύχη της οδού Πατησίων) είναι στοιχεία που θα έπρεπε να έχουν συζητηθεί και στα αρμόδια όργανα της πολιτείας και να έχουν παρουσιαστεί στους πολίτες, μαζί με τυχόν εναλλακτικές λύσεις για όλα τα παραπάνω ζητήματα, ώστε να επιλεγεί η βέλτιστη τεχνικά, οικονομικά και κοινωνικά λύση.
-Με αφορμή την δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση για την Ακρόπολη εισήχθησαν σε έργα του ΥΠΠΟΑ καινοφανείς διαδικασίες, κατά παράβαση της διαδικασίας περί δωρεών του δημοσίου, των οριζόμενων στον Ν. 3028/02, τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ (ΠΔ 4/2018), στο ΠΔ 24/2019 «Μελέτη και Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων» και στην Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΑΤΝΕΚΕ/356112/929 (ΦΕΚ 2837/Β/5-6- 2019) «Κανονιστικό πλαίσιο για την εκπόνηση μελετών και την εκτέλεση εργασιών σε ακίνητα μνημεία», όπως αναλυτικά έχουμε εκθέσει στο από 28/7/2021 Αίτημα Αναπομπής και Ακύρωσης του ΣΕΑ (http://sea.org.gr/details.php?id=1193), που καλό θα είναι να μην επαναληφθούν σε έργα του ΥΠΠΟΑ.
-Τα κτίρια που αφορούν οι Μελέτες είναι κηρυγμένα μνημεία.
Σας ρωτάμε:
- Ποιο όργανο του ΥΠΠΟΑ αποφάσισε τη σκοπιμότητα υπόγειας επέκτασης του ΕΑΜ και διασύνδεσής του με το Ακροπόλ και το ΕΜΠ, με ποια μελέτη και με ποιους όρους; Ποιο είναι το σχέδιο; Ποιες εναλλακτικές προτάσεις παρουσιάστηκαν; Ποιος είναι ο ενδεικτικός προϋπολογισμός για το έργο αυτό; Υπάρχει συμφωνία του ΕΜΠ για την εκπόνηση Μελέτης που περιλαμβάνει το ιστορικό κτίριο και κληροδότημα του ΕΜΠ;
- Τι απέγινε η Μελέτη που αναφερόταν στην από 18/10/2019 Απόφασή σας; Έχει εγκριθεί η Προμελέτη Σκοπιμότητας για το έργο της υπόγειας επέκτασης του ΕΑΜ και ανάπλασης του περιβάλλοντα χώρου; Αν όχι, με ποιο θεσμικό πλαίσιο επιτρέπετε την εκπόνηση Αρχιτεκτονικής Μελέτης;
- Τι απέγινε η Γεωτεχνική Μελέτη που αναφερόταν στην από 20-8-2020 Απόφασή σας; Παραλήφθηκαν τα αποτελέσματά της και από ποια αρμόδια Υπηρεσία εγκρίθηκαν; Είναι σαφές ότι τα αποτελέσματα αυτά είναι σημαντικά για τη σκοπιμότητα, τον προϋπολογισμό και τον χρόνο του έργου. Θυμίζουμε ότι το έργο της εν υπογείω επέκτασης της Εθνικής Πινακοθήκης, όπως πολύ καλά γνωρίζετε αφού ξεκίνησε επί των ημερών σας ως ΓΓ του ΥΠΠΟΑ, εκτινάχθηκε σε προϋπολογισμό και κόστος, και λόγω της αστοχίας της αντίστοιχης γεωτεχνικής Μελέτης.
- Έχει καθορίσει το ΥΠΠΟΑ ή το Ελληνικό Δημόσιο το ανώτατο ύψος της δαπάνης για το έργο επέκτασης εν υπογείω του ΕΑΜ; Αν ναι, ποιο είναι αυτό και πού συζητήθηκε; Αν όχι, ποιος θα το καθορίσει; Ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα τα δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για κόστος 300 εκ. ευρώ;
- Γιατί επιλέγεται η διαδικασία της δωρεάς για την διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το έργο της επέκτασης του ΕΑΜ, ενώ θα μπορούσε να διεξαχθεί από το ΥΠΠΟΑ με τη νομοθεσία που διέπει τους διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς; Είναι σαφές ότι οι 650.000 ευρώ δεν είναι ποσό που δεν μπορούσε να διαθέσει το ελληνικό δημόσιο για έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, είτε από ίδιους πόρους, είτε με τη μορφή πολιτιστικής χορηγίας. Για ποιο λόγο επιλέγεται –για άλλη μία φορά- η παράκαμψη των νόμιμων διαδικασιών για τέτοιου είδους διαγωνισμούς μέσω της εμπλοκής ενός «δωρητή»;
- Με ποια διαδικασία θα εγκριθεί η Σύμβαση δωρεάς με την ΑΜΚΕ της οικογένειας Λαιμού; Θα κατατεθεί στη Βουλή ώστε να είναι διαφανείς οι όροι της δωρεάς και τα προνόμια του δωρητή; Θα υπάρξουν προβλέψεις ώστε τα μέλη της Διοίκησης της εν λόγω ΑΜΚΕ και οι επιχειρήσεις του Ομίλου του δωρητή να μην συμμετάσχουν στον διαγωνισμό και την υλοποίηση του έργου, στο βαθμό που απολαμβάνουν τα προνόμια των δωρητών (όπως η απαλλαγή από ΦΠΑ) και στο βαθμό που τυχόν εμπλοκή τους σε οποιαδήποτε φάση του έργου μπορεί να θεωρηθεί φωτογραφική;
- Μήπως οι μελέτες αναβάθμισης και επέκτασης του πιο σημαντικού Μουσείου της Ελλάδας, συνδεδεμένου άρρηκτα με τη νεότερη ιστορία μας, μπορούσαν να επιτευχθούν με την κείμενη νομοθεσία και την αξιοποίηση πολλών και διάφορων χρηματοδοτικών εργαλείων, που έχετε στη διάθεσή σας, όπως το ΠΔΕ, το ΕΣΠΑ ή το Ταμείο Ανάκαμψης;
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι το σημαντικότερο δημόσιο αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας, από άποψη ιστορίας, πλήθους και πλούτου ευρημάτων, συμβολής στην αρχαιολογική επιστήμη. Αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ως ειδική περιφερειακή Υπηρεσία της ΓΔΑΠΚ. Τα χιλιάδες ευρήματά του χρειάζονται νέες αίθουσες για να αναπτυχθούν, να φυλαχθούν και να μελετηθούν. Χρειάζονται επίσης καινοτόμοι τρόποι παρουσίασης, επέκταση των συλλογών, εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου κτιρίου και της εξυπηρέτησης των επισκεπτών, ώστε να μπορέσει το Μουσείο να προσφέρει περισσότερα στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και την προαγωγή της επιστημονικής έρευνας.
Αυτό που δεν χρειάζεται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για αλλότριους σχεδιασμούς, που δεν σχετίζονται με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, και να αποτελέσει άλλοθι για έργα που θα κοστίσουν υπέρογκα στον ελληνικό λαό, προς όφελος εργοληπτών δημοσίων έργων, με ή χωρίς το μανδύα των «δωρητών» και εις βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς και του κοινωνικού συνόλου, στο οποίο όλοι καλούμαστε καθημερινά να λογοδοτήσουμε.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΑ,
Η Πρόεδρος Η Γενική Γραμματέας
Δέσποινα Κουτσούμπα Εύα Γιατρουδάκη