.png)
Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ο Σ Ε Λ Λ Η Ν Ω Ν Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ω Ν
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr
Αθήνα, 23/4/2021
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων για την προστασία της αρχαίας Κορώνης Μεσσηνίας
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εκφράζει την ικανοποίησή του για την εξέλιξη της υπόθεσης που αφορά στην προστασία της αρχαίας Κορώνης και την αποτροπή της διέλευσης της επαρχιακής οδού Ριζόμυλου - Κορώνης από την καρδιά μιας από τις σημαντικότερες αρχαίες μεσσηνιακές πόλεις. Πρόκειται για μια περίπτωση που οι Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, τα μέλη του ΚΑΣ με την ομόφωνη γνωμοδότηση στη συνεδρίαση της 20/4/2021, αλλά και η Περιφέρεια Πελοποννήσου, συνεργάστηκαν για να προκύψουν αλλαγές στο σε εξέλιξη τεχνικό έργο οδοποιίας, προκειμένου να προστατευτεί ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, χωρίς να ληφθεί υπ' όψιν το κόστος της τεχνικής λύσης.
Η αρχαία Κορώνη ιδρύθηκε και οικίστηκε από τους Βοιωτούς λίγο μετά την ίδρυση της αρχαίας Μεσσήνης το 369 π.Χ. Στα ρωμαϊκά χρόνια εξελίχθηκε σε ένα σπουδαίο λιμάνι που εξυπηρετούσε τη Μεσσήνη, γνωστό και ως "λιμένας των Αχαιών". Η αρχαία πόλη τοποθετείται στα δυτικά του οικισμού του Πεταλιδίου Μεσσηνίας στον λόφο "Κάστρο", όπου τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν εντοπισθεί λείψανα κτισμάτων σε πυκνή διάταξη, ψηφιδωτά, ταφές και ρωμαϊκό λουτρό. Αξιόλογα γλυπτά της ρωμαϊκής περιόδου, εποχής ακμής της πόλης, εκτίθενται άλλωστε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλαμάτας. Το πλήθος των ευρημάτων οδήγησε στην κήρυξη του λόφου ως αρχαιολογικού χώρου το 1981. Ο αρχαιολογικός χώρος αναοριοθετήθηκε το 2010 προκειμένου να συμπεριλάβει τόσο τον οικισμό του Πεταλιδίου, όπου έχουν ανασκαφεί λείψανα της ρωμαϊκής πόλης, όσο και τη θαλάσσια περιοχή μπροστά από τον οικισμό, όπου εντοπίζονται κατάλοιπα του αρχαίου λιμένα.
Στην περιοχή είναι σε εξέλιξη, με χρηματοδότηση ΕΣΠΑ (ΠΕΠ Πελοποννήσου), το έργο Επαρχιακή Οδός Ριζόμυλος-Κορώνη, τμήμα του οποίου (συγκεκριμένα η παράκαμψη του Πεταλιδίου «Τμήμα Γέφυρα Τζάνε - Έξοδος Καλαμακίου - Β΄ Φάση»), είχε σχεδιαστεί αρχικά (2003) να διέλθει μέσα από την περιοχή της ακρόπολης της αρχαίας Κορώνης, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι αντιρρήσεις της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων.
Η εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα, που διενεργείται στο πλαίσιο του έργου από το 2014, έφερε στο φως εκτεταμένα τμήματα της αρχαίας πόλης σε καλή κατάσταση διατήρησης. Κτισμένη με ισόδομο σύστημα, που θυμίζει τα τείχη της αρχαίας Μεσσήνης, η οχύρωση της ακρόπολης περιβάλει τον λόφο «Κάστρο». Ένα τμήμα της που ανασκάφηκε στο πλαίσιο των εργασιών για την κατασκευή του δρόμου ίσως ταυτίζεται με την κεντρική πύλη. Το σωζόμενο ύψος του τείχους στο τμήμα αυτό φτάνει τα 3,5 μ. Με βάση τα πρώτα ανασκαφικά δεδομένα, η οχύρωση μπορεί να χρονολογηθεί από το τέλος του 4ου έως και τον 3ο/2ο αιώνα π.Χ. Έξω
από τα τείχη αποκαλύφθηκαν υστερορρωμαϊκά ταφικά μνημεία, ορισμένα εκ των οποίων διασώζονται σε ύψος έως και 2 μ., καθώς και συστάδες τάφων. Στο εσωτερικό της ακρόπολης έχουν ανασκαφεί οικίες ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, σε πυκνή διάταξη, ορισμένες από τις οποίες διαθέτουν ψηφιδωτά δάπεδα.
Η ΕΦΑ Μεσσηνίας και η Διεύθυνση Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων τεκμηρίωσαν ότι οι αρχαιότητες της ακρόπολης αποτελούν τμήματα ενός αδιαίρετου μνημειακού συνόλου που ανήκει σε μία από τις σπουδαιότερες μεσσηνιακές πόλεις της αρχαιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τις επιταγές του Αρχαιολογικού Νόμου, ζητήθηκε από τη μελετήτρια του έργου και τη Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Πελοποννήσου, να εξεταστούν και να παρουσιαστούν εναλλακτικές προτάσεις για τη συνέχιση του έργου χωρίς την καταστροφή του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, στη συνεδρία του την Τρίτη 20 Απριλίου 2021, αναγνωρίζοντας τη σημασία του αρχαιολογικού χώρου, γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της εναλλακτικής λύσης της κατασκευής της παράκαμψης του Πεταλιδίου με σήραγγα αντί ενός υπέργειου οδικού άξονα. Με τη γνωμοδότηση αυτή του Συμβουλίου, παρά τη μεγαλύτερη δαπάνη που απαιτείται, ο αρχαιολογικός χώρος παραμένει αναλλοίωτος και προπάντων ενιαίος, οι αρχαιότητες και το φυσικό τοπίο προστατεύονται, ενώ δημιουργούνται ισχυρές προοπτικές για την περαιτέρω έρευνα, αποκάλυψη, προστασία και ανάδειξη της ακρόπολης της αρχαίας Κορώνης, ώστε να διαμορφωθεί στο μέλλον ένας σημαντικός, επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Χάρη στην εξέλιξη αυτή, μετά τη Μεσσήνη και τη Θουρία, η Κορώνη γίνεται η τρίτη, αρχαία μεσσηνιακή πόλη που αποκαλύπτεται σχεδόν ανέπαφη και έχει τη δυνατότητα να αποδοθεί στο μέλλον στο κοινό.
Η αλλαγή σχεδιασμού ενός τεχνικού έργου προς όφελος ενός αρχαιολογικού χώρου είναι επιταγή του Αρχαιολογικού Νόμου, σε εκτέλεση του άρθρου 24 του Συντάγματος. Είναι ευθύνη της πολιτείας να βρεθούν οι αναγκαίοι πόροι για να αντιμετωπιστεί το κόστος του έργου. Στη συγκεκριμένη γνωμοδότηση, τα μέλη του ΚΑΣ ορθώς γνωμοδότησαν με βάση την βέλτιστη προστασία του αρχαιολογικού χώρου και δεν υπεισήλθαν σε ερωτήματα σχετικά με το κόστος του τεχνικού έργου. Θα ευχόμασταν την ίδια αντιμετώπιση να είχαν επιφυλάξει τα μέλη του ΚΑΣ και για τις αρχαιότητες του Σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης, όπου υπήρχε επίσης τεχνική λύση συνύπαρξης αρχαιοτήτων και τεχνικού έργου, από την οποία δυστυχώς υπαναχώρησαν. Ευχόμαστε στο εξής μεγάλοι και μικροί αρχαιολογικοί χώροι που βρίσκονται στο πλαίσιο τεχνικών έργων, να τυγχάνουν της ίδιας αντιμετώπισης με αυτήν που είχε η αρχαία Κορώνη Μεσσηνίας, προς όφελος του πολιτιστικού περιβάλλοντος και της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς για όλους τους πολίτες.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εκφράζει την ικανοποίησή του για την εξέλιξη της υπόθεσης που αφορά στην προστασία της αρχαίας Κορώνης και την αποτροπή της διέλευσης της επαρχιακής οδού Ριζόμυλου - Κορώνης από την καρδιά μιας από τις σημαντικότερες αρχαίες μεσσηνιακές πόλεις. Πρόκειται για μια περίπτωση που οι Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, τα μέλη του ΚΑΣ με την ομόφωνη γνωμοδότηση στη συνεδρίαση της 20/4/2021, αλλά και η Περιφέρεια Πελοποννήσου, συνεργάστηκαν για να προκύψουν αλλαγές στο σε εξέλιξη τεχνικό έργο οδοποιίας, προκειμένου να προστατευτεί ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, χωρίς να ληφθεί υπ' όψιν το κόστος της τεχνικής λύσης.
Η αρχαία Κορώνη ιδρύθηκε και οικίστηκε από τους Βοιωτούς λίγο μετά την ίδρυση της αρχαίας Μεσσήνης το 369 π.Χ. Στα ρωμαϊκά χρόνια εξελίχθηκε σε ένα σπουδαίο λιμάνι που εξυπηρετούσε τη Μεσσήνη, γνωστό και ως "λιμένας των Αχαιών". Η αρχαία πόλη τοποθετείται στα δυτικά του οικισμού του Πεταλιδίου Μεσσηνίας στον λόφο "Κάστρο", όπου τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν εντοπισθεί λείψανα κτισμάτων σε πυκνή διάταξη, ψηφιδωτά, ταφές και ρωμαϊκό λουτρό. Αξιόλογα γλυπτά της ρωμαϊκής περιόδου, εποχής ακμής της πόλης, εκτίθενται άλλωστε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλαμάτας. Το πλήθος των ευρημάτων οδήγησε στην κήρυξη του λόφου ως αρχαιολογικού χώρου το 1981. Ο αρχαιολογικός χώρος αναοριοθετήθηκε το 2010 προκειμένου να συμπεριλάβει τόσο τον οικισμό του Πεταλιδίου, όπου έχουν ανασκαφεί λείψανα της ρωμαϊκής πόλης, όσο και τη θαλάσσια περιοχή μπροστά από τον οικισμό, όπου εντοπίζονται κατάλοιπα του αρχαίου λιμένα.
Στην περιοχή είναι σε εξέλιξη, με χρηματοδότηση ΕΣΠΑ (ΠΕΠ Πελοποννήσου), το έργο Επαρχιακή Οδός Ριζόμυλος-Κορώνη, τμήμα του οποίου (συγκεκριμένα η παράκαμψη του Πεταλιδίου «Τμήμα Γέφυρα Τζάνε - Έξοδος Καλαμακίου - Β΄ Φάση»), είχε σχεδιαστεί αρχικά (2003) να διέλθει μέσα από την περιοχή της ακρόπολης της αρχαίας Κορώνης, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι αντιρρήσεις της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων.
Η εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα, που διενεργείται στο πλαίσιο του έργου από το 2014, έφερε στο φως εκτεταμένα τμήματα της αρχαίας πόλης σε καλή κατάσταση διατήρησης. Κτισμένη με ισόδομο σύστημα, που θυμίζει τα τείχη της αρχαίας Μεσσήνης, η οχύρωση της ακρόπολης περιβάλει τον λόφο «Κάστρο». Ένα τμήμα της που ανασκάφηκε στο πλαίσιο των εργασιών για την κατασκευή του δρόμου ίσως ταυτίζεται με την κεντρική πύλη. Το σωζόμενο ύψος του τείχους στο τμήμα αυτό φτάνει τα 3,5 μ. Με βάση τα πρώτα ανασκαφικά δεδομένα, η οχύρωση μπορεί να χρονολογηθεί από το τέλος του 4ου έως και τον 3ο/2ο αιώνα π.Χ. Έξω
από τα τείχη αποκαλύφθηκαν υστερορρωμαϊκά ταφικά μνημεία, ορισμένα εκ των οποίων διασώζονται σε ύψος έως και 2 μ., καθώς και συστάδες τάφων. Στο εσωτερικό της ακρόπολης έχουν ανασκαφεί οικίες ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, σε πυκνή διάταξη, ορισμένες από τις οποίες διαθέτουν ψηφιδωτά δάπεδα.
Η ΕΦΑ Μεσσηνίας και η Διεύθυνση Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων τεκμηρίωσαν ότι οι αρχαιότητες της ακρόπολης αποτελούν τμήματα ενός αδιαίρετου μνημειακού συνόλου που ανήκει σε μία από τις σπουδαιότερες μεσσηνιακές πόλεις της αρχαιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τις επιταγές του Αρχαιολογικού Νόμου, ζητήθηκε από τη μελετήτρια του έργου και τη Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Πελοποννήσου, να εξεταστούν και να παρουσιαστούν εναλλακτικές προτάσεις για τη συνέχιση του έργου χωρίς την καταστροφή του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, στη συνεδρία του την Τρίτη 20 Απριλίου 2021, αναγνωρίζοντας τη σημασία του αρχαιολογικού χώρου, γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της εναλλακτικής λύσης της κατασκευής της παράκαμψης του Πεταλιδίου με σήραγγα αντί ενός υπέργειου οδικού άξονα. Με τη γνωμοδότηση αυτή του Συμβουλίου, παρά τη μεγαλύτερη δαπάνη που απαιτείται, ο αρχαιολογικός χώρος παραμένει αναλλοίωτος και προπάντων ενιαίος, οι αρχαιότητες και το φυσικό τοπίο προστατεύονται, ενώ δημιουργούνται ισχυρές προοπτικές για την περαιτέρω έρευνα, αποκάλυψη, προστασία και ανάδειξη της ακρόπολης της αρχαίας Κορώνης, ώστε να διαμορφωθεί στο μέλλον ένας σημαντικός, επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Χάρη στην εξέλιξη αυτή, μετά τη Μεσσήνη και τη Θουρία, η Κορώνη γίνεται η τρίτη, αρχαία μεσσηνιακή πόλη που αποκαλύπτεται σχεδόν ανέπαφη και έχει τη δυνατότητα να αποδοθεί στο μέλλον στο κοινό.
Η αλλαγή σχεδιασμού ενός τεχνικού έργου προς όφελος ενός αρχαιολογικού χώρου είναι επιταγή του Αρχαιολογικού Νόμου, σε εκτέλεση του άρθρου 24 του Συντάγματος. Είναι ευθύνη της πολιτείας να βρεθούν οι αναγκαίοι πόροι για να αντιμετωπιστεί το κόστος του έργου. Στη συγκεκριμένη γνωμοδότηση, τα μέλη του ΚΑΣ ορθώς γνωμοδότησαν με βάση την βέλτιστη προστασία του αρχαιολογικού χώρου και δεν υπεισήλθαν σε ερωτήματα σχετικά με το κόστος του τεχνικού έργου. Θα ευχόμασταν την ίδια αντιμετώπιση να είχαν επιφυλάξει τα μέλη του ΚΑΣ και για τις αρχαιότητες του Σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης, όπου υπήρχε επίσης τεχνική λύση συνύπαρξης αρχαιοτήτων και τεχνικού έργου, από την οποία δυστυχώς υπαναχώρησαν. Ευχόμαστε στο εξής μεγάλοι και μικροί αρχαιολογικοί χώροι που βρίσκονται στο πλαίσιο τεχνικών έργων, να τυγχάνουν της ίδιας αντιμετώπισης με αυτήν που είχε η αρχαία Κορώνη Μεσσηνίας, προς όφελος του πολιτιστικού περιβάλλοντος και της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς για όλους τους πολίτες.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΑ,
Η Πρόεδρος Η Γενική Γραμματέας
Δέσποινα Κουτσούμπα Εύα Γιατρουδάκη