Ενημέρωση από την παράσταση του ΣΕΑ στη συνεδρίαση του ΚΑΣ για τη δυτική πρόσβαση στην Ακρόπολη

                                                                           

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Ερμού 136, 10553 Αθήνα. Τηλ-Fax.: 2103252214, E-mail:archaeol@otenet.gr, www.sea.org.gr

 
 
Αθήνα,    3/2/2021
 Αρ. Πρωτ.: 34
 
                                                                                                                     
Ενημέρωση από την παράσταση του ΣΕΑ στη συνεδρίαση του ΚΑΣ  για τη δυτική  πρόσβαση στην Ακρόπολη
 
Την Τρίτη 2/2/2021 πραγματοποιήθηκε παράσταση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων στη συνεδρίαση του ΚΑΣ, όπου εξεταζόταν το θέμα «έγκριση ή μη πρότασης της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης σχετικά με την αποκατάσταση της δυτικής προσπέλασης της Ακρόπολης».

Ο Σύλλογος ζήτησε να παρέμβει προκειμένου να εκφράσει την θέση του για τον τρόπο σχεδιασμού και εκτέλεσης των έργων στην Ακρόπολη, όπως αυτή είχε προηγουμένως εκφραστεί στην από 14/12/2020 ανακοίνωση. Ζητήσαμε να μάθουμε τη σκοπιμότητα της νέας παρέμβασης-πρότασης της ΕΣΜΑ και γενικώς των σημειακών παρεμβάσεων. Τονίσθηκε ότι σε ένα μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως η Ακρόπολη, το ζήτημα της πρόσβασης των επισκεπτών πρέπει να αποτελεί καρπό μίας ενιαίας μελέτης, η οποία να παρουσιαστεί με πλήρη τεκμηρίωση στην επιστημονική κοινότητα, λαμβάνοντας υπόψη τους διεθνείς κανόνες των αποκαταστάσεων μνημείων και στη συνέχεια να ακολουθηθούν όλες οι από το νόμο οριζόμενες διαδικασίες για επεμβάσεις επί μνημείων. Η εισαγωγή στο ΚΑΣ «πρότασης της ΕΣΜΑ» (που δεν συνιστά Μελέτη), χωρίς άλλη τεκμηρίωση, δεν συνιστά ορθή διοικητική και επιστημονική διαδικασία και δεν θα έπρεπε να ακολουθείται, ειδικά μετά το αποτέλεσμα και τις αντιδράσεις που προκάλεσαν οι πρόσφατες επεμβάσεις στην Ακρόπολη.

Κατά την παράσταση ο Γενικός Γραμματέας και πρόεδρος του ΚΑΣ κ. Γ. Διδασκάλου και ο Πρόεδρος της ΕΣΜΑ και μέλος του ΚΑΣ κ. Ε. Κορρές, διαβεβαίωσαν τους συμμετέχοντες ότι μετά τη συγκεκριμένη πρόταση της ΕΣΜΑ θα ακολουθήσει εκπόνηση μελέτης για την δυτική πρόσβαση της Ακρόπολης, η οποία θα παρουσιαστεί σε Διεθνές Συνέδριο για τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη, το οποίο η ΕΣΜΑ δεσμεύεται να πραγματοποιήσει τον Σεπτέμβριο 2021.

Για την ίδια την πρόταση για την αποκατάσταση της δυτικής πρόσβασης στην Ακρόπολη, ο ΣΕΑ επιφυλάσσεται να τοποθετηθεί αφού λάβει την σχετική παρουσίαση της πρότασης της ΕΣΜΑ και τα σχέδια που τη συνοδεύουν, στα οποία δεν είχαμε πρόσβαση πριν από τη συνεδρίαση του ΚΑΣ.
 
Ακολουθούν οι τοποθετήσεις των εκπροσώπων του ΣΕΑ στη συνεδρίαση του ΚΑΣ
 
Δέσποινα Κουτσούμπα, πρόεδρος ΣΕΑ
 
Στη συνεδρίασή σας σήμερα έρχεται ως θέμα μια «πρόταση της ΕΣΜΑ», και όχι Μελέτη, που αφορά –σύμφωνα με τον τίτλο της- την «αποκατάσταση» της δυτικής πρόσβασης στην Ακρόπολη. Δεν είχαμε πρόσβαση στο σκεπτικό ή τα σχέδια της πρότασης, οπότε θα πρέπει να τοποθετηθούμε επί της αρχής: Οποιαδήποτε τέτοια πρόταση ή Μελέτη, θα πρέπει καταρχήν να ορίζει τον σκοπό της εκπόνησής της. Ποιος είναι ο σκοπός; Η διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών; Η αποκατάσταση κάποιας συγκεκριμένης ιστορικής φάσης; Η αποκατάσταση του μνημείου για την προστασία του; Εδώ δεν διαφαίνεται ο βασικός λόγος, ώστε να κριθεί και το αποτέλεσμα. Αντιθέτως, έρχεται τώρα μια πρόταση για την δυτική πρόσβαση της Ακρόπολης σημειακά, όπως σε προηγούμενη φάση ήρθαν εδώ μελέτες διαδρομών για το μνημείο με την πρόφαση ότι ήταν μελέτες πρόσβασης των ΑμεΑ. Όπως αποδείχτηκε, δεν ήταν για τα ΑμεΑ, αφού οι κλίσεις δεν αντιστοιχούσαν καν σε αυτόνομη κίνηση των ΑμεΑ. Το αισθητικό και λειτουργικό τους αποτέλεσμα σχολιάστηκε εκτενώς από επιστήμονες και κοινό. Η αιτιολόγησή τους ως «αποκατάσταση της φάσης του 5^ου αιώνα» αντίκειται στους διεθνείς κανόνες για την προστασία και αποκατάσταση των μνημείων, που επιβάλλουν τον σεβασμό σε κάθε σημαντική ή λιγότερο σημαντική ιστορική φάση κάθε μνημείου, σε όλα τα ίχνη του παρελθόντος, καθώς και στο συμβολικό φορτίο που φέρουν τα μνημεία για τις σύγχρονες κοινωνίες.

Υπάρχει λοιπόν ήδη ένα κακό προηγούμενο, με την προηγούμενη επέμβαση, Σας παραπέμπω στην από 14/12/2020 ανακοίνωση του Συλλόγου, όπου σχολιάζουμε εκτενώς τις παρατυπίες που υπήρξαν στην εφαρμογή εκείνης της Μελέτης, που οδήγησε ακόμη και στο διασυρμό της χώρας. Όπως λέγαμε και σε εκείνη την ανακοίνωση, επιμένουμε και τώρα να μην ξαναγίνει καμία επέμβαση τέτοιας έκτασης επί μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς χωρίς να έχει προηγηθεί πλήρης μελέτη και τεκμηρίωση της επέμβασης, παρουσίασή της στην επιστημονική κοινότητα και στο ενδιαφερόμενο κοινό, και πλήρης τήρηση των από το νόμο οριζόμενων διαδικασιών για τα έργα επί μνημείων.

Στο πλαίσιο αυτό, θεωρούμε σημαντικό αυτό που εδώ ακούσαμε, ότι δηλαδή θα γίνει συνέδριο για τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη τον Σεπτέμβριο 2021. Να σημειώσουμε ότι τα συνέδρια αυτά, που για πολλές δεκαετίες ήταν συνυφασμένα με τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη, ήταν συνυφασμένα με το σημαντικό έργο αποκαταστάσεων που λάμβανε και λαμβάνει χώρα στην Ακρόπολη, γιατί ο επιστημονικός διάλογος και η ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας, αλλά και η συζήτηση επί του ιδεολογικού περιεχομένου των επεμβάσεων βοηθούν σημαντικά όχι μόνο τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη, αλλά και την διεθνή επιστημονική κοινότητα στην προώθηση και βελτίωση των κανόνων για τις αποκαταστάσεις στα μνημεία.

Ως εκ τούτου, επικροτούμε την απόφαση να γίνει Συνέδριο. Θεωρούμε επιβεβλημένο να μην θεωρούνται δεδομένες ούτε οι επεμβάσεις που έχουν ήδη γίνει. Θα πρέπει να μη συνεχιστεί η ονομαζόμενη «δεύτερη φάση» των έργων, που δεν είναι σαφές πώς και αν εγκρίθηκε, και να παρουσιαστούν ως σύνολο οι επεμβάσεις για την πρόσβαση στην Ακρόπολη στο επερχόμενο Διεθνές Συνέδριο, όπου θα κριθούν, θα συζητηθούν και οι τελικές αποφάσεις θα παρθούν αφού ωριμάσει αυτή η συζήτηση.

Σε κάθε περίπτωση, εκφράζω την ευαρέσκεια για την δέσμευση αυτή, που ανταποκρίνεται στο αίτημα που είχε διατυπώσει ο ΣΕΑ και αναμένουμε ότι το Συνέδριο αυτό θα πρέπει να παρουσιαστούν και οι ως τώρα επεμβάσεις στις προσβάσεις, ως ενιαίο σύνολο, για να κριθούν και να αξιολογηθούν επιστημονικά. Δηλώνουμε την συμμετοχή του Συλλόγου σε κάθε βοήθεια τυχόν χρειαστεί για την διοργάνωση του συνεδρίου.

Δεν κατανοούμε το λόγο που σήμερα θα παρθεί μια απόφαση του ΚΑΣ πάνω σε μια «πρόταση» και όχι Μελέτη. Να εκπονηθεί η μελέτη, να παρουσιαστεί, να συζητηθεί και να εισαχθεί στο ΚΑΣ μετά από όλη αυτή τη διαδικασία.
 
Γιάννης Θεοχάρης, αντιπρόεδρος ΣΕΑ
 
Η κριτική που θα ασκήσω εκ μέρους του Συλλόγου αφορά στην ταχύτητα εισαγωγής του θέματος από την κατάθεση της πρότασης την περασμένη εβδομάδα (αν δεν απατώμαι την Πέμπτη) έως την εξέτασή του αυτήν τη στιγμή από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με το περιεχόμενο του θέματος της εισήγησης, το οποίο δεν είναι μία μελέτη, αλλά μία πρόταση. Το ΚΑΣ ως γνωμοδοτικό όργανο της διοίκησης, υποθέτω, ότι καλείται να τοποθετείται όχι επί προτάσεων, αλλά επί μελετών. Ασφαλώς, η διοίκηση δεν εξετάζει ιδέες, αλλά συγκροτημένες προτάσεις, οι οποίες όταν αφορούν σε εργασίες και επεμβάσεις επί μνημείων ορίζονται από το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο για την εκπόνηση μελετών και την εκτέλεση εργασιών σε ακίνητα μνημεία (ΦΕΚ 2837/Β/5-7-2019).
Το ΚΑΣ λοιπόν δεν μπορεί να ενεργεί ως μία ομάδα εργασίας, αλλά ως ένα όργανο της διοίκησης το οποίο εξετάζει ώριμες και συγκροτημένες μελέτες, ώστε αυτές να εκτελεστούν ή όχι. Αυτό ασφαλώς γίνεται, ώστε να μην σπαταλιέται ο χρόνος της διοίκησης. Αφορά στην οικονομία του χρόνου και ο χρόνος όλων είναι πολύτιμος. Οι προτάσεις ανήκουν σε ένα πρώιμο στάδιο της επιστημονικής έρευνας, ωριμάζουν μέσα από τον επιστημονικό διάλογο, όταν δημοσιεύονται ή ανακοινώνονται σε συνέδρια, και δεν μπορεί να απασχολούν ένα γνωμοδοτικό όργανο. Άκουσα ότι θα ακολουθήσει ένα συνέδριο τον Σεπτέμβριο. Γιατί λοιπόν το ΚΑΣ σε αυτό το στάδιο και όχι σε τελικό συνεδριάζει και γνωμοδοτεί για μία προεργασία και όχι για μία οριστική μελέτη; Αυτό συνιστά πρωθύστερο και για μας είναι ακατανόητο ως διοικητική ενέργεια.
Στο δεύτερο μέρος της παρέμβασής μου θα μιλήσω με την ιδιότητα του αρχαιολόγου με ειδίκευση στις βυζαντινές και μεταβυζαντινές αρχαιότητες. Ήδη από τις προηγούμενες εργασίες στην Ακρόπολη, συγκεκριμένα τις διαδρομές, διαπιστώσαμε ότι το επιστημονικό ενδιαφέρον επικεντρωνόταν στην ανάδειξη της ιστορικής στάθμης του 5^ου αι. π.Χ. Είδαμε λοιπόν ότι οι εργασίες χαράχθηκαν σύμφωνα με τον κλασικό γνώμονα. Πρόκειται για μία προσέγγιση που αξιολογεί τις ιστορικές φάσεις ενός μακρού χρονικού διαστήματος, επιλέγει ορισμένες και απορρίπτει άλλες. Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, οι μεταγενέστερες του 5^ου αι. π.Χ. επεμβάσεις θεωρούνται καταστροφικές για τα κλασικά μνημεία και έτσι επιδιώκεται  η αποκατάσταση συγκεκριμένης ιστορικής ενότητας. Πρόκειται για μία μονομερή προσέγγιση της ιστορίας, μέσα από την οποία υπονομεύεται η διαχρονία στην Ακρόπολη και θεμελιώνεται η εντύπωση ότι το μετακλασικό παρελθόν μεταχειρίστηκε με τρόπο βάρβαρο και απαξιωτικό τον 5^ο αι. Αλλά αυτή η άποψη για την ανάδειξη της πομπικής πορείας προς την Ακρόπολη συναντά ακόμη και τα εναπομείναντα μνημεία, όπως την Πύλη Beulé, που διέκοψαν αυτήν την πορεία ήδη από τον 3^ο αι. μ.Χ. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη ακόμη και η Πύλη Beulé παρουσιάζεται εντέλει ως κάτι παράταιρο στην Ακρόπολη των τρεχουσών αποκαταστάσεων.